ΟΙ ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΕΣ ΤΗΣ 173 ΜΑ/ΤΠ ΞΑΝΑΖΩΝΤΑΝΕΥΟΥΝ ΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ ΣΤΗΝ ΠΕΔΙΑΔΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΟΡΙΑΣ

                Η 173 ΜΑ/ΤΠ συγκροτήθηκε στις 16 Ιουνίου 1964 και στρατοπέδευε αρχικά στο στρατόπεδο "Γρηγόρη Αυξεντίου" στην Αμμόχωστο. Στην μοίρα διατέθηκαν δεκαοχτώ αντιαρματικά πυροβόλα των 6 λιβρών και πέντε αντιαεροπορικά πολυβόλα των 12,7 χιλιοστών για την αντιαεροπορική άμυνα. Τα πυροβόλα παραχωρήθηκαν από τον ΕΣ, τύπου Μ-1, αποτελούσαν την αμερικανική έκδοση του βρετανικού QF 6 pdr, του οποίου η παραγωγή ξεκίνησε το 1940. Τα πυροβόλα αυτά ήταν διαμετρήματος 57 χιλ και το βεληνεκές τους ήταν περίπου 4,5 χλμ. Το 1972 η 173 ΜΑ/ΤΠ μεταστάθμευσε στο στρατόπεδο "Ανδρέα Δημητρίου" στην περιοχή Καραόλου της επαρχίας Αμμοχώστου. Η Μοίρα αποτελείτο από τρεις πυροβολαρχίες βολής των έξη σωλήνων, ενώ ο ουλαμός ελαφρού Α/Α πυροβολικού διέθετε πέντε τετράδυμα Μ55. Κύριος ρόλος της μοίρας ήταν η επάκτια άμυνα και γιαυτό η έδρα της ήταν σε περιοχή που αναμενόταν αποβατική ενέργεια. Διοικητής της Μοίρας κατά την έναρξη της Τουρκικής εισβολής ήταν ο αντισυνταγματάρχης πυροβολικού Χατζηδάκης Εμμανουήλ.

Περιοχή δράσης της Μοίρας

   

                        Η μοίρα τελούσε τότε υπό διοίκηση της Ι ΑΤΔ που έδρευε στην Αμμόχωστο και η αποστολή της περιελάμβανε την υποστήριξη της αμυντικής προσπάθειας της Ι ΑΤΔ σε περίπτωση τουρκικής απόβασης στον κόλπο Αμμόχωστου αλλά και την υποστήριξη με πυρά της τακτικής διοίκησης στην ενέργεια για εξάλειψη του τουρκοκυπριακού θύλακα Αμμοχώστου.

                     Κατά την πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής η μοίρα υποστήριζε με τα πυρά της τον αγώνα της Ι ΑΤΔ, του 201 ΤΠ και του 386 ΤΕ στις επιθέσεις κατά του Σακκάρια, του Καραόλου αλλά και του τουρκοκυπριακού θύλακα εντός των τειχών της Αμμοχώστου. Η μοίρα κατάφερε με άμεσες βολές ευθυτενούς τροχιάς συντριπτικά πλήγματα στην άμυνα των πιο πάνω θυλάκων και η συμβολή της στην εκκαθάριση των θυλάκων Σακκάρια και Καραόλου ήταν ουσιαστική.

                   Οι εύστοχες βολές της μοίρας κατά του τουρκοκυπριακού θύλακα εντός των μεσαιωνικών τειχών της Αμμοχώστου, ανάγκασε τους τουρκοκύπριους που βρίσκονταν στον θύλακα να ζητήσουν δύο φορές την παράδοσή του. Δυστυχώς και παρόλο που ήταν φανερό ότι οι ενέργειες αυτές των τουρκοκύπριων αποσκοπούσαν στο να κερδίσουν χρόνο, εντούτοις οι στρατιωτικές αρχές της πόλης είχαν παραπλανηθεί διατάσσοντας κατάπαυση των πυρών της μοίρας, με αποτέλεσμα ο θύλακας να μην εξαλειφθεί και οι μετέπειτα συνέπειες για την πόλη της Αμμοχώστου ήταν καταστροφικές.

           

Το πυροβόλο Μ1 57mm

Λόγω των επιτυχών βολών της η μοίρα κατά το τριήμερο αυτό δεχόταν καθημερινά αεροπορικές προσβολές. Κατά την αεροπορική προσβολή που πραγματοποιήθηκε στις 15:30 της 22 Ιουλίου 1974, μισή ώρα πριν την έναρξη της ανακωχής, έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι ο διοικητής της μοίρας Αντισυνταγματάρχης Χατζηδάκης Εμμανουήλ, ο δόκιμος έφεδρος αξιωματικός   Χατζηπροκοπίου Σώτος και ο αρχιλοχίας Κατσάνος Ευάγγελος, όταν ρουκέτα τουρκικού αεροσκάφους έπληξε το παρατηρητήριο της μοίρας στην περιοχή Καραόλου.

               Κατά την δεύτερη φάση της Τουρκικής εισβολής η μοίρα με διοικητή τον Τχη Κυριαζή Νικόλαο συμμετείχε με δύο πυροβολαρχίες στην αντιαρματική άμυνα του τομέα Μιας Μιλιάς - Νέου Χωριού Κυθρέας - Παλαικύθρου, στην προσπάθεια ανακοπής της προσπέλασης των τουρκικών αρμάτων προς την Αμμόχωστο. Οι δύο πυροβολαρχίες είχαν ταχθεί στην περιοχή Μιας Μηλιάς. Η τρίτη πυροβολαρχία της μοίρας τάχθηκε στην περιοχή μεταξύ Στύλλων και της εισόδου της πόλεως της Αμμόχωστου.

     Οι πυροβολητές της μοίρας, αν και γνώριζαν ότι τα βλήματα 6 λιβρών των πυροβόλων τους σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσαν να καταστρέψουν την εμπρόσθια θωράκιση των τουρκικών αρμάτων, παρέμειναν ακλόνητοι στις θέσεις τους εκτελώντας βολές κατά αυτών, των τεθωρακισμένων μεταφοράς προσωπικού και ακάλυπτου πεζικού.

Ταγμένο για βολή κάπου στην έρημο, περιμένοντας τα άρματα του Africa Corp

   Χρυσές σελίδες δόξας και αυτοθυσίας έγραψαν στην περιοχή Μιας Μηλιάς την 14η Αυγούστου 1974 οι πυροβολητές της 173 ΜΑ/ΤΠ, μαχόμενοι και πίπτοντες επί των πυροβόλων τους στις θέσεις άμυνας τους και έκτοτε αποτελούν λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση για την ιστορία της Κύπρου, αντάξιο των Αγωνιστών του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι κατά την επική λεωνίδια μάχη της 20ης Μαίου 1825. Κατά την μάχη Μια Μηλιά η μοίρα απώλεσε εννέα από τα δώδεκα πυροβόλα που είχαν ταχθεί στην περιοχή.

           Μετά την κατάρρευση του μετώπου στην περιοχή, την 14η Αυγούστου 1974, τα άλλα τρία πυροβόλα απεγκλωβίστηκαν και οπισθοχώρησαν στην περιοχή Μαραθόβουνου και ακολούθως στην περιοχή Στύλλων, όπου ήταν ταγμένη η άλλη πυροβολαρχία της μοίρας. Από την περιοχή Στύλλων η μοίρα εκτέλεσε βολές κατά των προελαυόντων τουρκικών αρμάτων και ακολούθως τη 15η Αυγούστου 1974 υποχώρησε προς την περιοχή της εισόδου της πόλεως της Αμμοχώστου. Από τον χώρο τάξεως της η μοίρα εκτέλεσε βολές κατά των τούρκικων δυνάμεων και ακολούθως μέσω Δερύνειας υποχώρησε προς την περιοχή της επαρχίας Λάρνακας.
        Μετά την κατάπαυση του πυρός τα εναπομείναντα πυροβόλα της Μοίρας εντάχθηκαν στην οργανική Δύναμη της 190 ΜΑ/ΤΠ μέχρι και την οριστική απόσυρσή τους στις 2 Απριλίου 1982.

         Στις επιχειρήσεις για την απόκρουση της Τουρκικής Εισβολής η μοίρα είχε δώσει πέντε ηρωικά πεσόντες αξιωματικούς και οπλίτες και εικοσιένα αγνοούμενους.

Ηρωικά πεσόντες:
Ανχης     Χατζηδάκης Εμμανουήλ
ΔΕΑ       Χατζηπροκοπίου Σώτος
Ανθστής Κατσάνος Ευάγγελος
Στρτης    Ελευθερίου Ανδρέας
Στρτης    Παναγιώτου Παναγιώτης

Αγνοούμενοι της 173 ΜΑ/ΤΠ στο πεδίο της τιμής:
Λοχίας   Αντωνίου Στέλιος
Στρτης   Ανδρέα Μαγιά Παναγιώτης
Στρτης   Βασιλείου Σέριος
Στρτης   Βασιλόπουλος Μηνάς
Στρτης   Βερεής Πιερής
Στρτης   Γιαννή Γεώργιος
Στρτης   Γιαννίκου Ιωάννης
Στρτης   Θεοδούλου Μιχαλάκης
Στρτης   Ιωαννίδης Ευέλθων
Στρτης   Κκολιάς Βασίλειος
Στρτης   Μάρκου Κιλέ Γιασουμής
Στρτης   Μασιάς Δημητράκης
Στρτης   Νεοχωρίτης Σταύρος
Στρτης   Νικοδήμου Χριστάκης
Στρτης   Νικολάου Γρηγόριος
Στρτης   Νικολεττής Παναγιώτης
Στρτης   Ορφανίδης Στυλιανός
Στρτης   Ορφανού Θεοφάνης
Στρτης   Σταύρου Δημήτριος
Στρτης   Σταύρου Σταύρος
Στρτης   Σωκράτους Ιωακείμ Λοΐζος


                      ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ  

  

   Ο Εμμανουήλ Χατζηδάκης γεννήθηκε το 1927 στο Καλάμιον Χανίων. Στις 15 Μαρτίου 1947 μπήκε  στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε την 3η Μαρτίου 1949 με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού.
     Κατατάχθηκε στο Πεζικό και συγκεκριμένα στο 564 ΤΠ στην περιοχή Βίτσι. Έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Γράμμου- Βίτσι, όπου και τραυματίστηκε στις 25 Ιουνίου 1949. Την 17η Απριλίου 1950 μετατάχθηκε στο Πυροβολικό.
      Φοίτησε σε όλα τα προβλεπόμενα Σχολεία του Πυροβολικού, στη Σχολή Αεροπορίας Στρατού, στη Σχολή Στατιστικής και στη Σχολή Πυροβολικού Δυτικής Γερμανίας. Υπηρέτησε σε πολλές Μονάδες του Ελληνικού Στρατού και διετέλεσε Διοικητής της 149ΜΜΒΠ.
      Την 8η Σεπτεμβρίου 1973 μετατέθηκε στην Κύπρο και ανέλαβε τη διοίκηση της 173 Μοίρας Αντιαρματικού Πυροβολικού (173ΜΑ/ΤΠ) με έδρα το στρατόπεδο "Ανδρέα Δημητρίου"στον Καράολο Αμμοχώστου. Η μοίρα κατά την Α' Φάση της εισβολής υποστήριξε με πυρά τις Μονάδες που ενεργούσαν κατά των Τουρκικών θυλάκων της περιοχής Αμμοχώστου, ενώ ταυτόχρονα δεχόταν τον ανελέητο βομβαρδισμό της τουρκικής αεροπορίας. Στις 22 Ιουλίου περί την 15:30 ώρα τα τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδισαν εκ νέου τις θέσεις της μοίρας, με αποτέλεσμα να φονευθούν ο Διοικητής Αν/χης Εμμανουήλ Χατζηδάκης, ο Ανθ/στης Ευάγγελος Κατσάνος, και ο δόκιμος έφεδρος αξιωματικός Σώτος Χατζηπροκοπίου. Οι τρεις θανόντες αξιωματικοί τάφηκαν στις 29 Ιουλίου στο νεκροταφείο Σταυρός Αμμοχώστου.
     

  Τιμήθηκε με τα πιο κάτω παράσημα και μετάλλια:
          Μετάλλιο Στατιωτικής Αξίας Δ' Τάξεως
          Χρυσός  Σταυρός Β' Τάξεως του Τάγματος Φοίνικος
          Χρυσός Σταυρός Β' Τάξεως του Τάγματος Γεωργίου Α'
          Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Γ' Τάξεως
          Σταυρός ταξιαρχιών Τάγματος του Φοίνικος



Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΤΑΝΤΙΝΑΚΗΣ:

        'Δεν θέλω να διαγραφεί τίποτα από τη μνήμη μου'.Ο  23χρονος τότε, Γιάννης Νταντινάκης από τον Δραπανιά Κισάμου, βρέθηκε στην Κύπρο το ξημερώματα του Πάσχα του 1974. Η 173 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού που ήταν η μονάδα του, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα και ο ίδιος, ως αρχηγός Στοιχείου, έζησε από πολύ κοντά τα δραματικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής.

'Στην Κύπρο πήγα το Μεγάλο Σάββατο το 1974 ξημερώνοντας Κυριακή του Πάσχα και κατευθύνθηκα στη Μονάδα μου στην Αμμόχωστο, την 173 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού.

Εκεί για καλή μου τύχη είχα διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού Εμμανουήλ Χατζηδάκη που ήταν από το Καλάμι. Στην Κύπρο κάθισα συνολικά 13 μήνες', θυμάται 38 μετά ο 61χρονος σήμερα, Γιάννης Νταντινάκης, ενώ αναφερόμενος στις ημέρες της εισβολής, η σκέψη του τρέχει στον θάνατο των συμπολεμιστών του. 

           'Αυτό που μου έχει μείνει από εκείνες τις ημέρες είναι ο θάνατος του διοικητή μου που συνέβη μισή ώρα πριν ξεκινήσει η εκεχειρία στην πρώτη φάση του πολέμου. Όπως λένε πολλοί, και το πιστεύω κι εγώ, αν ζούσε ο Χατζηδάκης, την Αμμόχωστο δεν θα την έπαιρναν οι Τούρκοι. Οχι επειδή ήταν πατριώτης μας αλλά ήταν άντρας και παλικάρι', σημειώνει ο κ. Νταντινάκης γυρίζοντας πίσω τον χρόνο. 'Εγώ ήμουν επιλοχίας στην Α' Πυροβολαρχία η οποία έμεινε για να υπερασπίσει το στρατόπεδο που βρισκόταν έξω από την Αμμόχωστο. Στην παλιά Αμμόχωστο κατοικούσαν τουρκοκύπριοι και δίπλα από το στρατόπεδο, από τη νότια και τη δυτική πλευρά, υπήρχαν τούρκικες συνοικίες. Οι Τούρκοι λοιπόν είχαν ανοίξει ορύγματα. Μόλις πήγαμε εμείς κατά μήκος του στρατοπέδου άρχισαν να μας χτυπάνε από σπίτια και από τα ορύγματα. Καταφέραμε να τους διώξουμε και οδηγήθηκαν μετά σε πολυκατοικίες. Θυμάμαι πως ακούγαμε τις σφαίρες να χτυπάνε δίπλα μας.

           Δεν θα ξεχάσω τον πυροβολισμό που έπεσε και σκότωσε ένα Κύπριο πολυ κοντά σε εμάς. Αναρωτιόμουν πότε θα έρθει η σειρά μου ή του διπλανού μου. Θυμάμαι επίσης πως ήρθε ο διοικητής κάποια στιγμή με το όπλο, πήγαινε μπροστά και έκανε πυρ και κίνηση κι από πίσω πήγαιναν οι φαντάροι'.

                                'ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΜΕ ΣΗΜΑΔΕΨΕ'

         Η ανδρεία του διοικητή αλλά και ο τραγικός θάνατος που βρήκε στο πεδίο της μάχης σημάδεψαν τον Γιάννη Νταντινάκη ο οποίος περιέγραψε στις 'διαδρομές' το συγκεκριμένο γεγονός: 'Ηρθε η τρίτη ημέρα που θα γινόταν εκεχειρία και ο διοικητής βγήκε από το στρατόπεδο να πάει να δει τι γίνεται στη Β' Πυροβολαρχία που ήταν κατά μήκος του δρόμου που πήγαινε για Καρπασία. Στην πάνω μεριά του δρόμου ήταν ένα Αγγλικό σχολείο το οποίο είχε ένα αντιαεροπορικό. Οι Τούρκοι πέταγαν και έριχναν από ψηλά. Εμείς είδαμε το αεροπλάνο που χτύπησε τον διοικητή να κάνει βύθιση, να ρίχνει και να φεύγει. Ο Χατζηδάκης επειδή ήταν εκτεθειμένος, προσπάθησε να καλυφθεί και είχε προλάβει να βάλει το τζιπ κάτω από ένα σπίτι. Η βόμβα όμως έπεσε στο κέντρο του σπιτιού. Μαζί του σκοτώθηκαν ένας Κύπριος ανθυπολοχαγός και ένα Έλληνας ανθυπασπιστής ενώ τραυματίστηκε ο οδηγός ο οποίος δεν γνωρίζω αν ζει σήμερα. Όσοι σκοτώθηκαν απανθρακώθηκαν και τον διοικητή τον αναγνώρισαν από μια πουλάδα που είχε, επειδή είχε κάνει και στην Αεροπορία Στρατού. Μετά ακούστηκε, αλλά εγώ δεν το είδα και δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω, ότι τον πιλότο του αεροπλάνου τον έπιασαν και ήταν Εγγλέζος. Κακά τα ψέματα, οι Αγγλοι βοηθήσαν τους Τούρκους'. 

         Ρωτήσαμε τον κ. Νταντινάκη αν έχει επιστρέψει από τότε στην Κύπρο. 'Από τότε έχω πάει μόνο μια φορά. Οι σκέψεις γύρισαν στα παλιά αλλά δεν βρεθήκαμε κοντά στην περιοχή που είχαν γίνει τα γεγονότα. Θυμάμαι ότι είχαμε αφήσει τα πράγματα νομίζοντας ότι θα ξαναγυρίσουμε...', μας απαντά, ενώ στο ερώτημα αν υπάρχει κάτι που θέλει να ξεχάσει από εκείνες τις ημέρες, μας λέει κατηγορηματικά: 'Δεν υπάρχει τίποτα να ξεχάσω. Δεν θέλω να διαγραφεί τίποτα'.

                  Η ΑΝΑΝΔΡΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

                           ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ

     

Τα ιερά οστά ενός ακόμα Ήρωα πυροβολητή δέχτηκε η γη της Ελεύθερης Κύπρου. Η κηδεία του Ήρωα πυροβολητή της 173 ΜΑ/ΤΠ, Νικοδήμου Χριστάκη από τον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας τελέστηκε το Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2009, από τον Ιερό Ναό Αποστόλου Λουκά στον Άγιο Αθανάσιο Λεμεσού. Τα οστά αποδόθηκαν στους οικείους του το πρωί της ίδιας ημέρας και ενταφιάσθηκαν το μεσημέρι στο κοιμητήριο Σφαλαγγιώτισσας.

       Στη κηδεία παρέστη και εκφώνησε επικήδειο ομιλία ο έντιμος Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων κος Νίκος Νικολαίδης. Της επικήδειου ακολουθίας προέστη ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Αμαθούντος κος Νικόλαος. Στη κηδεία παρέστησαν εκπρόσωποι κοινοβουλευτικών κομμάτων, δήμαρχοι και τοπικοί παράγοντες, εκπρόσωποι προσφυγικών και τοπικών σωματείων και οργανώσεων αριθμός συμπολεμιστών του Ήρωα και πλήθος κόσμου. Επικήδειους ομιλίες εκφώνησαν επίσης, ο Κοινοτάρχης Αγίου Γεωργίου Κερύνειας και αδελφότεκνος του Ήρωα.

         Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Εφέδρων Πυροβολικού εκπροσωπήθηκε στη κηδεία από τον πρόεδρο κύριο Κώστα Δράκο ο οποίος κατέθεσε στεφάνι εκ μέρους του Συνδέσμου.

Ρίγη συγκίνησης προκλήθηκαν στους παρευρισκομένους στο χώρο του κοιμητηρίου Σφαλαγγιώτισσας κατά τη παράδοση των σημαιών που κάλυπταν το φέρετρο προς τον αδελφό του Ήρωα από Αξιωματικό της Εθνικής Φρουράς.

         Ο Ήρωας Νικοδήμου Χριστάκης, γεννήθηκε στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας στις 17 Σεπτεμβρίου 1955. Φοίτησε στο Δημοτικό σχολείο του χωριού του και μετά την αποφοίτηση του επέλεξε να ριχτεί στο μόχθο της εργασίας δουλεύοντας στις οικοδομές. Κατατάγηκε στην Εθνική Φρουρά τον Ιανουάριο του 1973 και αφού υπέστη τη βασική εκπαίδευση στο ΚΕΝ Καραόλου, εντάχθηκε στην 173 Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολικού η οποία έδρευε στο Καράολο . Με την εκδήλωση της Τουρκικής Εισβολής στις 20 Ιουλίου 1974, η Μοίρα κινήθηκε προς το χώρο τάξεως της στη περιοχή Αμμοχώστου από όπου εκτέλεσε βολές κατά της εντός των τειχών πόλεως.

Την 14η Αυγούστου 1974, η Μοίρα τάχθηκε στη περιοχή Μιας-Μηλιάς Παλαικύθρου σε μια προσπάθεια για ανακοπή της προέλασης των Τουρκικών Αρμάτων προς την Αμμόχωστο.

Μετά τη διάσπαση του μετώπου στη περιοχή από τα Τουρκικά Άρματα, παρατηρήθηκε αναδίπλωση της Μοίρας με αποτέλεσμα αριθμός στρατιωτών της να εγκλωβισθεί και να αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους. Μεταξύ αυτών και ο Χριστάκης Νικοδήμου, ο οποίος αφού πιάστηκε αιχμάλωτος, εκτελέστηκε στη περιοχή του Τουρκοκυπριακού χωριού Τζίαος.Τα οστά του βρέθηκαν σε πηγάδι στη περιοχή Τζιάους και αναγνωρίστηκαν με τη μέθοδο του DNA.

Ευχαριστώ θερμά την κ. Δώρα    Χατζηδάκη (θυγατέρα του αείμνηστου Εμμανουήλ Χατζηδάκη) για την παροχή έντυπου και φωτογραφικού υλικού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: http://www.pyrovolitis.org.cy
http://www.haniotika-nea.gr