Τετάρτη 31 Ιουλίου 2013

Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΚΩΠΑΪΔΑΣ

1. Η λίμνη Κωπαϊδα



Στο κέντρο της Βοιωτίας απλώνεται σήμερα μια μεγάλη και εύφορη πεδιάδα, η Κωπαΐδα, η καλλιέργεια της οποίας έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των γύρω πολέων και οικισμών. Δεν ήταν όμως πάντοτε έτσι, καθώς στο μεγαλύτερο τμήμα της ιστορίας της, από την αρχαιότητα ως και τις αρχές του περασμένου αιώνα, η Κωπαΐδα, κλειστή φυσική λεκάνη η ίδια, υπήρξε, στο κεντρικό της τουλάχιστον τμήμα, μεγάλη λίμνη, την οποία σχημάτιζαν τα νερά των ποταμών και των ρεμάτων που εισέρρεαν σε αυτήν.



2. Η αποξήρανση της Κωπαΐδας στα μυκηναϊκά χρόνια



Η σύγχρονη, ωστόσο, ιστορία της Κωπαΐδας, με την αποξήρανση και την απόδοσή της στην καλλιέργεια, αντιγράφει μια πολύ παλαιότερη όμοια ιστορία που ανάγεται στους χρόνους της μεγάλης ακμής των μυκηναϊκών ανακτόρων, όταν στην περιοχή κυριαρχούσε το μεγάλο κέντρο του βοιωτικού Ορχομενού. Την εποχή αυτή ήταν που αναλήφθηκε το μεγαλόπνοο έργο της αποστράγγισης της λίμνης, αποτέλεσμα ενός μεγαλειώδους σε σύλληψη και εκτέλεση σχεδίου, η απήχηση του οποίου στις κατοπινές γενιές ήταν τέτοια ώστε να αποδοθεί στους Μινύες, τους μυθικούς κατοίκους του Ορχομενού, και να δώσει τροφή για μύθους και παραδόσεις σχετικά με την κατασκευή, τη χρησιμότητα και την τελική του καταστροφή.



2.1. Η μέθοδος της αποξήρανσης



Το σχέδιο αποξήρανσης της λίμνης, που πραγματοποιήθηκε πιθανότατα τον 13ο αι. π.Χ., ήταν εξαιρετικά σύνθετο και αποτελούνταν από ένα σύνολο επιμέρους τεχνικών έργων που λειτουργούσαν συμπληρωματικά και σε άμεση συνάρτηση μεταξύ τους. Βασίστηκε κυρίως στην εκτροπή των ποταμών Κηφισού και Μέλανα που, ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο, κατέκλυζαν τη λεκάνη μετατρέποντάς την σε λίμνη. Για την εκτροπή τους οι Μυκηναίοι έσκαψαν βαθιά κανάλια και ανύψωσαν μεγάλα αναχώματα, διοχετεύοντας τα νερά των ποταμών στις καταβόθρες που υπήρχαν στις ανατολικές και βορειοανατολικές παρυφές της λίμνης, μέσω των οποίων τους έδωσαν διέξοδο προς τη θάλασσα στην περιοχή της Λάρυμνας. Τα μεγάλα τεχνικά έργα περιλάμβαναν επίσης τεχνητές λίμνες που χρησιμοποιούνταν ως ταμιευτήρες ύδατος, από τις οποίες μπορούσαν να αντλούν νερό σε περιόδους ξηρασίας, ενώ συγκεκριμένα σημεία τους ήταν έτσι διαμορφωμένα ώστε να υπερχειλίζουν σε περιπτώσεις πλημμυρών, αφήνοντας κάθε φορά ελεγχόμενο όγκο νερού να εισρέει στο εσωτερικό της λίμνης.



2.2. Η μεγάλη τάφρος



Το εντυπωσιακότερο τμήμα των έργων ήταν η βόρεια αποστραγγιστική τάφρος που διέτρεχε σε μήκος 25 περίπου χιλιομέτρων τις βόρειες παρυφές της λίμνης. Ξεκινούσε από την περιοχή ανατολικά του Ορχομενού και έφτανε στην περιοχή του σημερινού Κάστρου, όπου διακλαδιζόταν σε δύο τμήματα, με πορεία προς τα βορειοανατολικά και τα νότια, προς τα σημεία δηλαδή όπου βρίσκονταν οι φυσικές καταβόθρες. Κατά μήκος της νότιας πλευράς της τάφρου οι Μυκηναίοι ύψωσαν με το χώμα από την εκσκαφή της ένα μεγάλο ανάχωμα, με ύψος που έφτανε τουλάχιστον τα τρία και πλάτος τα τριάντα μέτρα, τμήματα του οποίου είναι και σήμερα ορατά. Στην κάθε μια από τις δύο μακρές πλευρές του αναχώματος έκτισαν με μεγάλους ασβεστολιθικούς ογκόλιθους από έναν ισχυρό κυκλώπειο τοίχο που είχε πάχος δυόμισι περίπου μέτρα, εμποδίζοντας έτσι τη διάβρωση του χώματος από τα νερά της λίμνης και της τάφρου. Το ανάχωμα αυτό απέτρεπε αφενός την κατάκλυση της λεκάνης από τα νερά των ποταμών σε περιόδους πλημμυρών, συγκρατώντας τα και περιορίζοντάς τα μεταξύ αυτού και των βόρειων παρυφών της λεκάνης, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελούσε και έναν ασφαλή δρόμο για τη διακίνηση και τη μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων, βαίνοντας παράλληλα με τη μεγάλη αποστραγγιστική τάφρο που πιθανότατα ήταν πλωτή για να χρησιμεύει και ως υδάτινος δρόμος.



Είναι επίσης πιθανό ότι αντίστοιχη τάφρος σκάφτηκε και κατά μήκος της δυτικής και της νότιας πλευράς της λίμνης. Αν και η ίδια δεν έχει ακόμα εντοπιστεί, η ύπαρξή της εκεί θα εξυπηρετούσε τη συγκέντρωση των νερών της Έρκυνας και των ρεμάτων που κατέβαιναν στην περιοχή αυτή από τις υπώρειες του Ελικώνα και του Σφιγγίου όρους και τη διοχέτευσή τους στις καταβόθρες της νοτιοανατολικής και ανατολικής πλευράς της λεκάνης και από εκεί στην Υλίκη.



Με το πολύπλοκο αυτό σύστημα τάφρων, αναχωμάτων και φυσικών καταβοθρών μεγάλο μέρος από τον όγκο του νερού που εισέρεε στη λίμνη διοχετευόταν αμέσως στη θάλασσα και την Υλίκη, ενώ το υπόλοιπο που έπεφτε στη λεκάνη κατελάμβανε μόνο τον κεντρικό της χώρο. Επετεύχθη έτσι η αποστράγγιση μεγάλου τμήματος της λίμνης, κυρίως στην περιφέρειά της. Ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, όταν η ποσότητα του νερού που κατέβαζαν τα ποτάμια μειωνόταν αισθητά, η λίμνη δεν δεχόταν πλέον άλλες εισροές, με αποτέλεσμα, λόγω και της φυσικής εξάτμισης, το νερό που προηγουμένως συγκεντρωνόταν εκεί να περιορίζεται συνεχώς. Επιπροσθέτως, φαίνεται ότι οι αποξηραμένες εκτάσεις στις βόρειες, ανατολικές και νότιες παρυφές της λεκάνης προστατεύθηκαν με μεγάλα αναχώματα, τα οποία δημιούργησαν εκτεταμένα στεγανά βαθύπεδα που αποδώθηκαν στην καλλιέργεια.



2.3. Επίβλεψη και φύλαξη


Η επίβλεψη των βόρειων αποστραγγιστικών έργων γινόταν πιθανότατα από την τεράστια οχυρωμένη εγκατάσταση του Γλά που οικοδομήθηκε στο πιο καίριο σημείο τους, στον βορειοανατολικό μυχό της Κωπαΐδας, σε συνδυασμό με μια σειρά μικρών οχυρωμένων θέσεων που ήταν διεσπαρμένες περιμετρικά, επάνω στις βραχώδεις κορυφές των παρυφών της λεκάνης. Το νότιο τμήμα τους επιτηρούταν ίσως από την Αλίαρτο και το βοιωτικό Μεδεώνα που βρίσκονταν σε επίκαιρα σημεία κοντά στην υποτιθέμενη νότια αποστραγγιστική τάφρο.



3. Παρακμή και εγκατάλειψη



Μετά την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος γύρω στο 1200 π.Χ. και την απουσία ισχυρής κεντρικής εξουσίας στην περιοχή, τα αποστραγγιστικά έργα της Κωπαΐδας εγκαταλείφθηκαν και αχρηστεύτηκαν, γεγονός που η μυθολογική αφήγηση αποδίδει στην επέμβαση του Θηβαίου Ηρακλή και στην έχθρα Ορχομενίων και Θηβαίων. Έτσι, η Κωπαΐδα κατέστη και πάλι μια μεγάλη λίμνη, γεμάτη νερό το χειμώνα και έλη κατά τους θερινούς μήνες.



4. Νέα αποξήρανση τον 4ο αιώνα



Οι αναταραχές και η πολιτική αστάθεια που ακολούθησαν κατά τους ιστορικούς χρόνους δεν επέτρεψαν την ανάληψη παρόμοιου εγχειρήματος για την εκ νέου αποστράγγισή της, κάτι που συνέβη όταν, μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., η Μακεδονία υπό τον Φίλιππο Β΄ και τον Αλέξανδρο Γ΄ εδραιώθηκε στην κεντρική και νότια Ελλάδα. Τότε ήταν που, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ο Μέγας Αλέξανδρος ανέθεσε στον μηχανικό του, μεταλλευτή και ταφρωρύχο Κράτη, να αποξηράνει μεγάλο μέρος της λίμνης, πράγμα που έγινε το 335-331 π.Χ. με τη μερική χρήση των παλαιών μυκηναϊκών έργων, αλλά και την εκσκαφή μιας νέας κεντρικής αποστραγγιστικής τάφρου κατά μήκος της κωπαϊδικής λεκάνης.



Μέρος των έργων αυτών αποτελούσε πιθανώς και η μεγάλη τεχνητή σήραγγα που επιχειρήθηκε να κατασκευαστεί στην περιοχή του Κεφαλαρίου, ακριβώς στον βορειοανατολικό μυχό της λεκάνης, για την απομάκρυνση των υδάτων προς τον κόλπο της Λάρυμνας. Σκοπός της ήταν να ενισχύει το έργο των καταβοθρών που βρίσκονταν στην περιοχή αυτή λαμβάνοντας η ίδια μεγάλο μέρος από τον όγκο του νερού που συγκεντρωνόταν εκεί, γεγονός που δείχνει ότι οι ποσότητες των υδάτων που η παλιά μυκηναϊκή αποστραγγιστική τάφρος διοχέτευε στο σημείο αυτό ήταν πραγματικά τεράστιες. Για τη διάνοιξη της σήραγγας, που είχε μήκος δύο χιλιόμετρα, πλάτος 1,5 και ύψος 1,7 μέτρα. σκάφτηκαν δεκαέξι συνολικά κάθετα φρέατα, στο τελικό βάθος των οποίων ανοιγόταν και προς τις δύο κατευθύνσεις η υπόγεια σήραγγα. Τα φρέατα, ωστόσο, αυτά για άγνωστους σε μας λόγους δεν έφτασαν όλα στο επιθυμητό βάθος και έτσι η σήραγγα έμμεινε ημιτελής.



5. Αποξήρανση κατά τη ρωμαϊκή περίοδο



Μικρότερης έκτασης τεχνικά έργα για την αποξήρανση μέρους της κωπαϊδικής λεκάνης πραγματοποιήθηκαν και κατά τους χρόνους που ακολούθησαν. Σε αυτά πρωτοστάτησε αρχικά μια σημαίνουσα μορφή της αρχαίας Ακραιφίας, ο Επαμεινώνδας Επαμεινώνδου, ευεργέτης της πόλεως και του Βοιωτικού Κοινού, ο οποίος, σύμφωνα με επιγραφή του 1ου αι. μ.Χ. από το σημερινό Ακραίφνιο, χρηματοδότησε την επισκευή των παραμελημένων αναχωμάτων της περιοχής προσπαθώντας να σώσει την καλλιεργήσιμη γη του τόπου του από την υπερχείλιση της λίμνης κατά τους χειμερινούς μήνες.



Αντίστοιχα έργα πραγματοποιήθηκαν λίγο αργότερα και στην αντίπερα όχθη της λίμνης, στην περιοχή της Κορώνειας, όπως μαρτυρούν τρεις αυτοκρατορικές επιστολές που στάλθηκαν από τον αυτοκράτορα Αδριανό (117-138 μ.Χ.) μετά από την επίσκεψή του στην πόλη το 125 μ.Χ. Οι επιστολές αυτές χαράχθηκαν σε μεγάλους μαρμάρινους ορθοστάτες που βρέθηκαν στην περιοχή και αναφέρονται στα αντιπλημμυρικά έργα που πραγματοποιήθηκαν εκεί κατ’ εντολή του ίδιου του αυτοκράτορα, ο οποίος αυτοπροσώπως διέγνωσε το πρόβλημα έλλειψης καλλιεργήσιμης γης που προκαλούσαν οι πλημμύρες των ποταμών και των ρεμάτων της δυτικής Κωπαΐδας.



Η πρώτη επιστολή χρονολογείται στο 125 μ.Χ. και σε αυτή καταγράφεται η διαπίστωση του αυτοκράτορα για την ανάγκη διευθέτησης της κοίτης των ποταμών της περιοχής μέσω της εκσκαφής τάφρων και της κατασκευής αναχωμάτων. Ο αυτοκράτορας χρησιμοποίησε εμπειρογνώμονες που εκτίμησαν το κόστος κατασκευής του έργου και με βάση αυτούς ενημερώνει τους Κορωνείς ότι τους χορηγεί εξήντα πέντε χιλιάδες δηνάρια για την ολοκλήρωσή του, αφήνοντας σε αυτούς την επιλογή των αναδόχων που θα το εκτελούσαν.



Ο αυτοκράτορας επανέρχεται στο θέμα με νέα επιστολή του το 135 μ.Χ., καθώς ίσως δεν είχε σημειωθεί αξιόλογη πρόοδος στις εργασίες. Τη φορά αυτή κάνει ειδική αναφορά στον ποταμό της περιοχής Φάλαρο, γνωστοποιώντας στους Κορωνείς ότι τους έστειλε για την διευθέτηση του ζητήματος τον αγαπητό του φίλο Αιμίλιο Ιούγκο, τον οποίο οι ίδιοι θα έπρεπε να ενημερώσουν για ό,τι είχαν πριν από δέκα χρόνια πει και στον ίδιο τον αυτοκράτορα.



Η αποστολή του Αιμιλίου Ιούγκου φαίνεται πως υπήρξε καταλυτική, καθώς στην τρίτη αυτοκρατορική επιστολή που χρονολογείται ανάμεσα στο 135 και το 137 μ.Χ. τα έργα στον ποταμό Φάλαρο εμφανίζονται να έχουν ήδη ολοκληρωθεί. Ο Αδριανός, φανερά ικανοποιημένος από την αίσια έκβασή τους, εφιστά την προσοχή των Κορωνέων ώστε να μην παραμελήσουν τη συντήρηση των έργων και τα αφήσουν έτσι να καταστραφούν. Τους επισημαίνει, ωστόσο, ότι όποιος προξενούσε βλάβη σε αυτά θα αναγκαζόταν να επανορθώσει, ενώ η πόλη θα υποχρεωνόταν να καταβάλει πρόστιμο χιλίων πεντακοσίων δηναρίων.



Οι μικρής έκτασης επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Κωπαΐδα κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ολοκλήρωσαν τον κύκλο των τεχνικών έργων που έγιναν σε αυτή κατά την αρχαιότητα για τη διευθέτηση του ρου των ποταμών και την αποκόμιση καλλιεργήσιμου εδάφους. Ο επόμενος σταθμός στη μακρά αυτή ιστορία θα ήταν μόλις στη σύγχρονη εποχή, όταν το 1931, μετά από αρχική αποτυχημένη προσπάθεια, κατέστη δυνατό να επαναληφθεί το παλαιό επίτευγμα των Μυκηναίων κατοίκων του Ορχομενού, η ολική δηλαδή αποξήρανση της λίμνης.


ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
  Μετά την απελευθέρωση και την ανασύσταση του Ελληνικού κράτους το 1830 η λίμνη της Κωπαΐδας πλημμύριζε ολόκληρη τη σημερινή πεδιάδα. Οι πρώτες σκέψεις και προτάσεις για την αποξήρανση άρχισαν πλέον να κάνουν την εμφάνισή τους στην ελεύθερη Ελλάδα. Το 1833 ο Ιωάννης Κωλέττης πρέσβης της Ελλάδας στο Παρίσι υποδεικνύει στους Γάλλους κεφαλαιούχους, στους τραπεζίτες και στις μεγάλες επιχειρήσεις το θέμα της αποξήρανσης της Κωπαΐδας και της απελευθέρωσης 280.000 στρεμμάτων. Από εδώ και πέρα θα αρχίσει μια περιπετειώδης προσπάθεια που θα κρατήσει πάνω από 50 χρόνια, μέχρι να αποδοθεί στην καλλιέργεια ο απέραντος αυτός κάμπος.
(3). Αξίζει τον κόπο να καταγράψουμε περιληπτικά, τις προσπάθειες για την αποξήρανση της λίμνης, που χρονολογικά έχουν ως εξής:
(α). Το 1834, μηχανικοί του βασιλιά Όθωνα συνέταξαν μελέτη αποξήρανσης, αλλά δεν δόθηκε συνέχεια.
(β). Το 1836, Γερμανός γεωμέτρης, στο πλαίσια τοπογραφικής καταγραφής των κρατικών κτημάτων, συνέταξε μελέτη αποξήρανσης, η οποία δεν υλοποιήθηκε λόγω υψηλού κόστους.
(γ). Το 1844, ο ειδικός στις αποξηράνσεις, Γάλλος μηχανικός, Σωβάζ συνέταξε μελέτη αποξήρανσης η οποία δεν υλοποιήθηκε λόγω υψηλού κόστους, αλλά οι προτάσεις του δωρίσθηκαν στην Ελληνική Κυβέρνηση.
(δ). Το 1853, ο καθηγητής δημοσίων έργων Παπαγεωργίου, με εντολή της Κυβέρνησης συνέταξε μελέτη αποξήρανσης, στη λογική των έργων των αρχαίων Μινύων, δηλαδή η αποστράγγιση θα γινόταν μέσω της Μεγάλης Καταβόθρας που βρίσκεται στον οικισμό Άγιος Ιωάννης στο Νέο Κόκκινο. Το έργο δεν υλοποιήθηκε λόγω υψηλού κόστους.
(ε). Το 1858, Άγγλοι επιχειρηματίες ενδιαφέρθηκαν για το θέμα της αποξήρανσης, αλλά οι προτάσεις τους που αφορούσαν την εκμετάλλευση των εκτάσεων και της γύρω περιοχής, απορρίφθηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση.
(στ). Το 1865, υπογράφεται σύμβαση μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και του εκπροσώπου Γάλλων κεφαλαιούχων Μονφερριέρ. Το έργο δεν υλοποιήθηκε, λόγω αδυναμίας εκτέλεσης του έργου από τη Γαλλική πλευρά και η σύμβαση ακυρώθηκε.
(ζ). Το 1866, Ελληνική επιτροπή προσπάθησε να κινητοποιήσει Έλληνες ομογενείς, ώστε να αναλάβουν τη χρηματοδότηση του έργου, χωρίς αποτέλεσμα.
(η). Το 1876, Όμιλος Ελληνικών Τραπεζών υπέβαλλε πρόταση στην Ελληνική Κυβέρνηση να συσταθεί Ανώνυμη Εταιρεία για την υλοποίηση του έργου, αλλά το θέμα δεν είχε συνέχεια.
(θ). Το 1879, ο Γάλλος πολιτικός μηχανικός Μουλέ, έριξε την ιδέα να μη στηριχθεί η αποξήρανση στο σχέδιο Σωβάζ, δηλαδή στην παροχέτευση των υδάτων στις καταβόθρες, αλλά στις δύο λίμνες Υλίκη και Παραλίμνη, μέσω τεχνητής υπόγειας διώρυγας, οι οποίες θα λειτουργούσαν και ως δεξαμενές -αποταμιευτήρες, για την άρδευση των καλλιεργειών τους θερινούς μήνες.
(ι). Το 1880, υπογράφεται σύμβαση μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Γαλλικής εταιρείας με την επωνυμία: ‘Γαλλική Εταιρεία προς αποξήρανσιν και καλλιέργειαν της Κωπαΐδας λίμνης’ για την εκτέλεση του έργου με τους ίδιους όρους που προβλέπονταν στη σύμβαση Μονφερριέρ και με τις αναγκαίες τροποποιήσεις στα σχέδια Σωβάζ.
(ια). Το 1882 αρχίζουν επιτέλους τα έργα και παρά τις αντίξοες συνθήκες και πολλές δυσκολίες, το έργο ολοκληρώνεται.
(ιβ). Τον Ιούνιο 1886 γίνονται τα εγκαίνια, με κάθε λαμπρότητα όπως ταιριάζει σε ένα τόσο μεγάλο έργο. Ο φουστανελοφόρος τότε Δήμαρχος του Ακραιφνίου κ. Παγώνας (ή Παγώνης) απηύθυνε τον παρακάτω χαιρετισμό:
Χαιρετίζω τα της Κωπαΐδας εγκαίνια, ότι προ αιώνων οι ισχυροί της γης συνέλαβον, σήμερον μετά συγκινήσεως και χαράς βλέπομεν τετελεσμένον. Η μεγάθυμος Γαλλία συμπλεγμένας τας χείρας έχουσα μετά της Ελλάδος μεταβάλλει την άγονον Κωπαΐδα εις Εδέμ, την υλήν εις Χρυσόν, μας αποδίδει την ζωήν και την υγείαν. Αι τρεις παρόχθιαι επαρχίαι του κράτους γίνονται παράγοντες πλούτου. Οι Ακραίφνιοι ους έχω την τιμήν να αντιπροσωπεύω, εκφράζουσι τη Εταιρεία την ευγνωμοσύνη των.”




(ιγ). Δυστυχώς όμως το 1887 η Κωπαΐδα ξαναγίνεται λίμνη. Οι Γάλλοι μηχανικοί Ταράτ και Ποσσέ είχαν κάνει το βασικό λάθος να μη λάβουν υπόψη τους ότι ο πυθμένας της λίμνης αποτελείτο από σάπια φύκια και ύλη πάχους 4μ. που πήρε φωτιά μετά την αποξήρανση και καιγόταν σε έκταση δεκάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων χωρίς να μπορεί να σβηστεί για πολλά χρόνια. Από το γεγονός αυτό η επιφάνεια του εδάφους έπεσε περισσότερο από τρία μέτρα με αποτέλεσμα να βρεθεί η διώρυγα αιωρούμενη και άχρηστη για το έργο για το οποίο κατασκευάστηκε.
(ιδ). Το 1887 η Γαλλική εταιρεία, μη μπορώντας να ανταπεξέλθει οικονομικά στην ανακατασκευή του έργου, εκχωρεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στην Αγγλική εταιρεία ‘Lake Copais Co LTD’. Η Ελληνική Κυβέρνηση αναγνώρισε την εκχώρηση αυτή και η ανακατασκευή ξεκινά με τους Άγγλους να κάνουν πολλά πρόσθετα αποστραγγιστικά και αρδευτικά έργα, με διώρυγες, τάφρους και φράγματα σε διάφορα σημεία.
(ιστ). Το 1892, τελείωσαν τα έργα ανακατασκευής και επιτέλους η λίμνη Κωπαϊδα αποστραγγίσθηκε οριστικά και έγινε κάμπος μετά από 3.200 χρόνια.

Το 1953 απαλλοτριώθηκε η έκταση και μοιράστηκε σε ακτήμονες και δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Κωπαΐδας με σκοπό την προγραμματισμένη καλλιέργεια, τη βελτίωση και συμπλήρωση των έργων και των εγκαταστάσεων, ώστε ν' αυξηθεί η παραγωγή.

Η διάθεση της έκτασης των 240.289 στρεμμάτων, έγινε ως ακολούθως:

1.862 στρ. παραχωρήθηκαν στους περιοίκους της Υλίκης
28.427 στρ. ήταν οι απαιτήσεις τρίτων από το Δημόσιο
145.000 στρ. παραχωρήθηκαν σε μισθωτές
48.000 στρ. για καλλιέργεια από την εταιρεία
17.000 στρ. για κοινωφελή έργα (δρόμοι, διώρυγες κ.λ.π.)
 

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΣΤΟΥΣ ΚΛΗΡΟΥΧΟΥΣ
   
1 Ορχομενός 11 .Καρυά 21 .Σούρπη 31 .Κορώνα
2.Κολάκα 12.Άγιος Σπυρίδων 22.Νεοχώρι 32.Μάζι
3 .Πύργος 13 .Άγιος Δημήτριος 23 .Κυριάκι 3 3.Αλίαρτος
4.Παύλο 14. Άγιος Γεώργιος 24.Αλκομεναί 34.Μαυρομάτι
5. Μαρτίνο 15.Λούτσι 25.Κούκουρα 35.Βάγια
6. Μαλεσίνα 14.Ελικών 26.Λεοντάρι 36.Λαφύστιο
7. Κάστρο 17.Ακραίφνιο 27.Παναγιά 37.Υψηλάντης
8. Λάρυμνα 18.Ρωμαιϊκο 28.Ευαγγελίστρια 38.Πέτρα
9. Κόκκινο 19.Λιβαδειά 29.Σωληνάρι 39. Προσήλιο
10.Ακόντιο 20.Θεσπιές  30. Αγία Τριάδα 40.Θούριο

O αύξων αριθμός παριστάνει το τμήμα που διανεμήθηκε στους κληρούχους των 40 χωριών της Βοιωτίας και της Λοκρίδας.


Με την οριστική διανομή του κτήματος, ο Οργανισμός Κωπαΐδας αντικατέστησε την Αγγλική Εταιρεία. Στο Θέμα των καλλιεργειών εφάρμοσε το"" κυλιόμενο'" πρόγραμμα, που είχε εφαρμόσει και η Αγγλική Εταιρεία (πρόγραμμα εναλλασσόμενων καλλιεργειών) με σκοπό την όσο το δυνατό μεγαλύτερη αύξηση της αποδοτικότητας των εδαφών. Επειδή όμως τα έργα που είχαν εκτελεσθεί μέχρι τότε ήταν κυρίως αποστραγγιστικά, ο Οργανισμός έστρεψε την προσοχή τον εφ` ενός στην κανονική λειτουργία του αποχετευτικού δικτύου, εφ ετέρου στην κατασκευή αυτόνομου αρδευτικού δικτύου. Με τις διαθέσιμες ποσότητες νερού δεν μπορούσαν να αρδευτούν περισσότερα από 50-60 χιλιάδες στρέμματα. 'Έτσι το 1958-59 στις όχθες της Υλίκης κατασκευάστηκε αντλιοστάσιο και ειδικό κανάλι επιστροφής στα ποτάμια συμπληρωματικών ποσοτήτων νερού. Το κανάλι αυτό ξεκινάει από το αντλιοστάσιο, από υψόμετρο τέτοιο που επιτρέπει τη φυσική ροή τον νερού προς το Κωπαιδικό πεδίο, περνάει από σήραγγα 800 περίπου μέτρων, που κατασκευάστηκε γι` αυτό το σκοπό, ακολουθεί τα νότια κράσπεδα του χαμηλής οροσειράς του Ακραιφνίου και καταλήγει στη Θέση Βρυστικά κοντά στην γνωστή νησίδα της ακρόπολης τον Γλα. Τέλος το 1972 έγινε διαπλάτυνση και εκβά0υνση της παλαιάς διώρυγας και ανοίχθηκε νέα σήραγγα (Τούνελ) δίπλα στην παλιά ,  πολύ μεγαλύτερη και έτσι ολοκληρώθηκαν τα αντιπλημμυρικά έργα του κάμπου της Κωπαΐδας. Με την εκτροπή των νερών στη νέα διώρυγα έπαυσε να χρησιμοποιείται η παλαιά σήραγγα και μαζί μ' αυτή και η λειτουργία του υδροηλεκτρικού εργοστασίου που λειτουργούσε στην έξοδό του.

Επιπτώσεις της αποξήρανσης

Πριν την αποξήρανση οι κάτοικοι γύρω από τη λίμνη ζούσαν σχεδόν πρωτόγονα. Καλλιεργούσαν τις λίγες εκτάσεις που υπήρχαν στις όχθες της λίμνης, αλλά η παραγωγή καταστρεφόταν πολλές χρονιές από τις πλημμύρες. Ακόμη ψάρευαν, κυνηγούσαν ή έβοσκαν γιδοπρόβατα, βόδια και γουρούνια.
Ο θολωτός τάφος του Μινύα - Ανασκαφές, Ορχομενός Βοιωτίας
Με την αποξήρανση δόθηκαν μεγάλες εκτάσεις για εκχέρσωση και καλλιέργεια, πράγμα που άλλαξε και βελτίωσε τη ζωή του τόπου ριζικά.
• 'Aρχισαν να καλλιεργούνται περίπου 200.000 στρέμματα. Απασχολήθηκαν χιλιάδες εργατικά χέρια και έγινε μεγαλύτερης έκτασης καλλιέργεια περισσοτέρων προϊόντων. Εκτός από το σιτάρι καλλιεργείται τώρα και βαμβάκι, αραβόσιτο, όσπρια, πεπόνια.
• Ταυτόχρονα αναπτύσσεται μεγαλύτερη κτηνοτροφία, όπου εκτρέφονται χιλιάδες αιγοπρόβατα και  βοοειδή . 
• Μια άλλη πολύ σημαντική βελτίωση που επέφερε η αποξήρανση είναι αυτή στο θέμα της υγείας, όπου αρχίζει να μειώνεται αρχικά και να εξαφανίζεται στη συνέχεια, η ελονοσία που πριν κυριολεκτικά θέριζε τους κατοίκους.

Σήμερα η Κωπαΐδα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα βαμβακοπαραγωγής. Στην περιοχή της, η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών κατέχει μεγάλες καλλιεργητικές μονάδες για την πρακτική εξάσκηση των φοιτητών της.

 

             2)http://www.akraifnia.gr


1 σχόλιο: