Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2013

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ Β' ΜΕΡΟΣ

    Φρουρά των Βαράγγων

  Πολεμικές μηχανές


Φρουρά των Βαράγγων

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία διέθετε ένα ευρύ και υποδειγματικό σύστημα στρατολόγησης. Εκτός από τον τακτικό στρατό των ταγμάτων και τις μονάδες των θεμάτων, δεχόταν στις τάξεις του στρατεύματος μισθοφορικά σώματα ξένων, συνεχίζοντας ουσιαστικά μια πρακτική των ρωμαϊκών χρόνων. Οι πιο ονομαστοί από αυτούς τους ξένους στρατιώτες ήταν οι Βάραγγοι, Σκανδιναβοί Βίκινγκ πολεμιστές που αποτέλεσαν και ιδιαίτερη μονάδα, τη Φρουρά των Βαράγγων.

Η ονομασία Βάραγγοι (στην αρχαία Νορβηγική Vaeringjar) προερχόταν από τη νορβηγική λέξη var, που σημαίνει "λόγος τιμής", κοινός όρκος. Η ετυμολογία αυτή θεωρείται ότι συνδέεται με τις πληθυσμιακές ομάδες σκανδιναβικής καταγωγής -ως επί το πλείστον Σουηδούς- που διείσδυσαν αρχικά στις περιοχές της Βαλτικής και αργότερα στο εσωτερικό της Ρωσίας. Οι ομάδες αυτές περιέλαμβαναν Βίκινγκ πολεμιστές και εμπόρους (η διάκριση δεν ήταν πάντοτε σαφής), οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τον ρου των μεγάλων ποταμών επέκτειναν την πολιτική και οικονομική τους ισχύ στη ρωσική ενδοχώρα. Οι συντονισμένες αυτές ενέργειές τους και η συνεργασία τους δημιούργησε το όνομα Βάραγγοι.

Οι Βάραγγοι ήταν επίσης γνωστοί ως Ρως, αφού έτσι τους ονόμαζαν οι γειτονικοί Φίννοι (από τη φιννική λέξη ruotsi = κωπηλάτες). Υπήρχε μάλιστα επαρχία στη Σουηδία που ονομαζόταν Ρωσλάγκεν (Roslagen = περιοχή των Ρως). Οι Βάραγγοι σύντομα κυριάρχησαν επί του σλαβικού πληθυσμού της Ρωσίας και έδωσαν το όνομά τους στη χώρα που κατέκτησαν. Η μετακίνηση αυτή των Βαράγγων τοποθετείται χρονολογικά στις αρχές της μεσαιωνικής περιόδου, περί τον 6ο-7ο αιώνα μ.Χ.

Μετά τη δεύτερη αποτυχημένη επίθεση των Ρως κατά του Βυζαντίου (907) και την υπογραφή της ρωσο-βυζαντινής συνθήκης του 911, πολλοί στρατιώτες του βόρειου αυτού λαού άρχισαν να καταφθάνουν στα εδάφη της Αυτοκρατορίας για να υπηρετήσουν στο βυζαντινό στρατό ως μισθοφόροι. Αφού συμμετείχαν σε πολλές εκστρατείες που έκαναν οι Βυζαντινοί, το σώμα των Ρως μετεξελίχθηκε σε ιδιαίτερη μονάδα, τη Φρουρά των Βαράγγων, στα τέλη του 10ου αιώνα.

Η επίσημη δημιουργία της Φρουράς των Βαράγγων ως διακριτού επίλεκτου σώματος τοποθετείται χρονολογικά στο έτος 988 από τους περισσότερους μελετητές, όταν Ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος (976-1025) δέχτηκε βοήθεια από τον πρίγκιπα του Κιέβου Βλαδίμηρο Α΄, ο οποίος του έστειλε 6.000 Ρως. Οι τρομερές μαχητικές ικανότητες αυτών των πελεκυφόρων, βάρβαρων Βορείων, τυφλά πιστών στον αυτοκράτορα (εφόσον τους αντάμειβε με αρκετό χρυσάφι), τους καθιέρωσε σαν ένα επίλεκτο σώμα, που σύντομα αναδείχθηκε στην προσωπική σωματοφυλακή του αυτοκράτορα. Η Φρουρά των Βαράγγων αρχικά επανδρώνονταν από Ρως, αλλά αργότερα πολλοί Σκανδιναβοί και Αγγλοσάξονες (μετά τη Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας) προσελήφθησαν επίσης. Προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην αυτοκρατορία και δεν διαλύθηκαν παρά μόνο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τις δυνάμεις της Τέταρτης Σταυροφορίας στα 1204. Μάλιστα, αποτέλεσαν τη μόνη μονάδα που υπερασπίστηκε αποτελεσματικά ένα μέρος της Πόλης ενάντια στους Σταυροφόρους.
Πελεκυφόρος οπλίτης της Βαραγγείου Φρουράς 1000-1050 μ.Χ.
Εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου
για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Η Φρουρά των Βαράγγων έδρευε στην Κωνσταντινούπολη (στα ανάκτορα) και συγκεκριμένα στους χώρους όπου παλαιότερα ήταν εγκατεστημένοι οι Εξκουβίτορες (φρουρά του παλατιού). Αποστολή της Φρουράς ήταν η προστασία της ζωής του αυτοκράτορα. Οι Βάραγγοι ήταν πάντοτε κοντά στον αυτοκράτορα και είναι αλήθεια ότι ήταν απόλυτα πιστοί στον θεσμό.

Εκτός από τη διαφύλαξη της ζωής του αυτοκράτορα, η Φρουρά των Βαράγγων αναλάμβανε και την προστασία των ανακτόρων, αλλά και την άμυνα ολόκληρης της Βασιλεύουσας σε κατάσταση ανάγκης. κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις οι Βάραγγοι ακολουθούσαν τον αυτοκράτορα, τόσο ως σωματοφυλακή του, όσο και ως επίλεκτο εκστρατευτικό σώμα.
Περιοδικό "Στρατιωτική Ιστορία", τ. 69, Μάιος 2002
"Βάραγγοι, η αινιγματική αυτοκρατορική φρουρά του Βυζαντίου
www.hellenica.de



Σκανδιναβός οπλίτης της Φρουράς των Βαράγγων (1204 μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα - εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Η βαραγγική φρουρά του Αλέξιου Ε΄ του Μούρτζουφλου το 1204
Διακρίνονται από αριστερά προς τα δεξιά: Άγγλος Βάραγγος φρουρός, Ρως Βάραγγος φρουρός, ο αυτοκράτορας, Βάραγγος ακόλουθος του αυτοκράτορα και Δανός Βάραγγος φρουρός.
Βάραγγος φρουρός
(τέλη 10ου αιώνα μ.Χ.)
Πίνακας του Αλέξανδρου Βασιλόπουλου για το περιοδικό "Στρατιωτική Ιστορία"






Πολεμικές μηχανές


Ο οπλισμός του βυζαντινού στρατού θεωρούνταν ο καλύτερος και ο πιο τέλειος της εποχής του. Ήταν ακόμη και καλύτερος του περσικού, ο οποίος και πολύ αρχαιότερος ήταν, αλλά και η τεχνική κατασκευής όπλων στην Περσία είχε εξελιχθεί σε ύψιστο βαθμό με την πάροδο των χρόνων.

Τόσο τα φορητά (ελαφρά) όσο και τα βαριά όπλα του βυζαντινού στρατού υπερείχαν από όλα τα όπλα των άλλων εθνών, και την υπεροχή αυτή το Βυζάντιο τη διατήρησε σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του.


Τα βαριά όπλα ήταν πολεμικές μηχανές ή όργανα που χρησιμοποιούνταν για την άμυνα ή την προσβολή τειχών. Καλούνταν, γενικά, μάγγανα ή μηχανές και οι κατασκευαστές τους μαγγανάριοι ή μηχανάριοι, ενώ εκείνοι που τις συντηρούσαν και τις χειρίζονταν, κουράτορες των μαγγάνων. Είδη πολεμικών μηχανών ήταν πολλά. Οι κυριότερες όμως πολεμικές μηχανές ήταν:

  • οι κριοί,
  • οι πετροβόλοι (πετροβόλα μαγγανικά και βαλλίστρες ή ακαλάτια ή τετραρείς),
  • οι τοξοβολίστρες ή καταπέλτες
  • οι χελώνες (χωστρίδες, λαίσαι ή σπαλίωνες, έμβολοι, γεροχελώνες, ορεικτρίδες, αμπελοχελώνες),
  • οι ελεπόλεις ή μόσσινοι,
  • οι κλίμακες,
  • οι αυλοί και
  • τα τρύπανα.

Επίσης, βαριά όπλα ήταν και τα πυροβόλα, τα οποία εμφανίστηκαν κατά τον 15ο αιώνα (1422) και ονομάζονταν μεγάλες σκευές και μπουμπάρδες και τηλεβόλοι και αφετήρια.

"Ο Βυζαντινός Στρατός", άρθρο του Υποστράτηγου ε.α. Χρήστου Ν. Παπαλόπουλου
Στρατιωτική Επιθεώρηση, Φεβρουάριος 1982, 174-177)


Καταπέλτης



Βαλλίστρα
Οξυβόλος
Λιθοβόλος καταπέλτης



Πολιορκητική μηχανή
Πολιορκητικό κριός
Κλίμακες
Τρύπανα




Ρίψη υγρού πυρός με καταπέλτες από τους Βυζαντινούς κατά την πολιορκία από τους Τούρκους το 1453



Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2013

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ Α' ΜΕΡΟΣ


Βυζαντινοί πεζοί


Βυζαντινοί ιππείς



Πεζικό

Η στρατιωτική παράδοση του Βυζαντίου προέρχονταν από την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο και ο στρατός του πάντα περιελάμβανε επαγγελματίες πεζικάριους. Αν και η σημασία τους για τη βυζαντινή τακτική ποικίλε κατά περιόδους, συχνά έπαιζαν αποφασιστικό ρόλο στις βυζαντινές νίκες. Συνήθως έφεραν αλυσιδωτό θώρακα, μεγάλες ασπίδες και κρατούσαν κοντάρια και ξίφη. Υπό ικανή ηγεσία, συνιστούσαν ένα από τα καλύτερα σώματα πεζικού στον κόσμο.

Αξιωματικός πεζικού της εποχής του Ιουστινιανού (6ος αιώνας μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο
Σκουτάτος (ασπιδοφόρος πεζός) των πρώτων γραμμών κρούσης (950-100 μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο
Σκουτάτος βαριά θωρακισμένος
(10ος-11ος αι.)
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο



Θωρακοφόρος λεγεωνάριος της πρώτης γραμμής κρούσης (4ος-5ος αι. μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο
Βαθμοφόρος της αυτοκρατορικής σωματοφυλακής των Εξκουβιτόρων (870 μ.Χ.)
Εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου
για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Πεζός πολεμιστής του βυζαντινού στρατού (μέσα 10ου αιώνα μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο



Βυζαντινός ταξίαρχος ή "Δρουγγάριος"
(1453)
Ενδυματολογική έρευνα - σχόλιο - εικονογράφηση:
Χρήστος Γιαννόπουλος
Βυζαντινός σιφωνάτωρ (με χειροσίφωνα - φορητό εκτοξευτή υγρού πυρός) (1453)
Ιστορική έρευνα - σχόλιο - εικονογράφηση:
Χρήστος Γιαννόπουλος
Βυζαντινός πεζός των εναπομεινάντων τακτικών μονάδων (1453)
Ενδυματολογική έρευνα - σχόλιο - εικονογράφηση:
Χρήστος Γιαννόπουλος



Τοξότες
Picture
Τοξότης της εποχής του Ιουστινιανού
Πεζοί











Ιππικό


Κατάφρακτοι

Οι κατάφρακτοι ήταν μονάδα βαρέως ιππικού του βυζαντινού στρατού. Οι κατάφρακτοι ιππείς εμφανίζονται ως στρατιωτική μονάδα και ως όρος στην ιστορία, στο βασίλειο των Πάρθων, τον 3ο αι. π.Χ.. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τόσο από το βασίλειο των Σελευκιδών, όσο και από τους Σασσανίδες της Περσίας, αλλά και από τους Ρωμαίους. Στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (Βυζαντινή), παρότι δεν έπαψε ποτέ η χρήση διαφόρων μορφών βαρέως ιππικού, επανεμφανίζονται τον 10ο αιώνα.
Το όνομα αυτό διατηρήθηκε από την κλασσική αρχαιότητα μέχρι και το τέλος του Μεσαίωνα.
Φωτογραφία από το βιβλίο, Ο Βυζαντινός Στρατός 886-1118
των Ian Heath & Angus McBride, Εκδόσεις Αψίδα.
Αρχικά ο όρος περιέγραφε ένα είδος θωράκισης που προστάτευε ολόκληρο το σώμα του ιππέα και του ίππου του. Αργότερα χαρακτήριζε τον ίδιο τον ιππέα.
Οι κατάφρακτοι ήταν τρομεροί αλλά και πειθαρχημένοι πολεμιστές. Άνθρωπος και άλογο ήταν βαριά θωρακισμένοι, και οι ιππείς έφεραν λόγχες, τόξα και δευτερεύοντα όπλα. Ήταν λιγότερο ευέλικτοι από άλλους ιππείς αλλά η αποτελεσματικότητά τους στο πεδίο της μάχης ήταν καταστροφική.
Οι βαρύτερα οπλισμένοι κατάφρακτοι λέγονταν Κλιβανοφόροι ή Κλιβανάριοι. Με τον καιρό το όνομα των Καταφράκτων επικράτησε να περιγράφει και τις δύο κατηγορίες ιππέων.



Κλιβανοφόρος ή Κατάφρακτος
Λογχοφόρος ιππέας (970-1071 μ.Χ.). Οι Βυζαντινοί Κλιβανάριοι αποτελούσαν αναβίωση των Ρωμαίων ομολόγων τους που είχαν εκλείψει μετά τον 6ο αι. Έφεραν "κλιβάνιον" από μεταλλικές πλάκες ποθ κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος του σώματος, αρθρωτές θωρακίσεις στους βραχίονες και στις κνήμες και αλυσιδωτό θώρακα. Ένα εφαπλωματοποιημένο "επιλωρίκιο" φερόταν πάνω από το κλιβάνιο με απώτερο σκοπό να απομακρύνει το ενδεχόμενο υπερθέρμανσης των μεταλλικών πλακών από την ηλιακή ακτινοβολία. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ο συγκεκριμένος τύπος πανοπλίας ονομαζόταν «κλιβάνιον», λέξη που προέρχεται από τον αρχαιοελληνικό όρο «κλίβανος» (δηλαδή φούρνος). Χαρακτηριστικό γνώρισμα της στολής των ιππέων της μέσης περιόδου είναι και τα «τουφία» (επιχρωματισμένοι θύσανοι από αλογότριχες) που κρέμονται από τους ώμους και περιγράφονται για πρώτη φορά στα «Τακτικά» του Λέοντος του ΣΤ΄.
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο




Βανδοφόρος (Σημαιοφόρος) Κλιβανάριος ιππέας της εποχής του Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.)
Ο ιππέας που απεικονίζεται αντιπροσωπεύει μια από τις επίλεκτες μονάδες του πρώιμου βυζαντινού στρατού. Φέρει σύνθετη αμυντική θωράκιση από μεταλλικά ελάσματα που προστατεύουν τα άκρα, φολιδωτό λωρίκιο και αλυσιδωτό θώρακα. Φέρει κράνος τύπου spagenhelm με αλυσιδωτή κουκούλα και χρησιμοποιεί μικρή στρογγυλή ασπίδα επιζωγραφισμένη με θρησκευτικές παραστάσεις. Οι επίλεκτοι ιππείς της περιόδου ήταν εκπαιδευμένοι να πολεμούν με όλους τους τύπους αγχέμαχων και εκηβόλων όπλων όπως και οι Πέρσες ομόλογοί τους.
Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο

Κατάφρακτος
Πίνακας του Αλέξανδρου Βασιλόπουλου
για τη "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ"
Ιππέας των αυτοκρατορικών "ταγμάτων",
9ος αιώνας
Εικονογράφηση του Johnny Shumate για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Κατάφρακτος στη μάχη στο Δυρράχιο
(1081 μ.Χ.)



Ιππέας θωρακοφόρος
(1204-1230)
Ενδυματολογική έρευνα - εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Ιππέας θωρακοφόρος
(1204-1250 μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα - εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
Ιππέας της δυναστείας των Παλαιολόγων (1350-1400 μ.Χ.)
Ενδυματολογική έρευνα - εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννόπουλου για τις εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ




Επίθεση κατάφρακτων



Βουκελάριοι

Οι βυζαντινοί βουκελάριοι αποτελούσαν ένα μεικτό τύπο ιππικού, ιδανικό για ανεξάρτητες κεραυνοβόλες επιχειρήσεις. Ο οπλισμός τους επέτρεπε να πολεμούν και ως ιππικό κρούσης και ως ταχυκίνητο ελαφρύ ιππικό, ανάλογα με την περίσταση.
Ήταν επίλεκτοι ιππείς που αποτελούσαν τη σωματοφυλακή στρατηγών. Ο Βελισάριος πρώτος συγκρότησε τμήμα βουκελάριων από γηγενείς υπηκόους της Αυτοκρατορίας. Το τμήμα αυτό με επικεφαλής το Βελισάριο, αρχικής δύναμης 200 ανδρών, πολέμησε κατά των βαρβάρων που παραβίαζαν το σύνορο του Δούναβη και τους συνέτριψε. Αργότερα σχηματίσθηκαν 5 βάνδα (τάγματα), συνολικής δύναμης 1.500 ανδρών, τα οποία πολέμησαν κατά των Περσών και των Βανδάλων και διακρίθηκαν ιδιαίτερα.
Το μυστικό της επιτυχίας τους ήταν πάνω από όλα το ισχυρό πνεύμα μονάδας που είχαν αναπτύξει και η σκληρή τους εκπαίδευση. Ήταν ικανοί να πλήξουν με τρία τουλάχιστον βέλη, σε μία διέλευση, κινούμενο στόχο, καλπάζοντας με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και κατόπιν να τον λογχίσουν.
Στρατηγός Βελισάριος




Κατάφρακτος (μινιατούρα)
Ευγενής Κλιβανάριος Ιππέας (Κατάφρακτος)
της εποχής των Παλαιολόγων
συνοδεία Σκουτάτου Αξιωματικού
Ενδυματολογική έρευνα - σχόλιο - εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος

Πεζός (μινιατούρα)




Βυζαντινός αλυσιδωτός 
θώρακας
Βυζαντινή πανοπλία

Κατασκευάστηκε από τον Δημήτριο Κατσίκη και εκτέθηκαν στο Dumbarton Oaks Research Library and Collection. Πρόκειται για ινστιτούτο του πανεπιστημίου Harvard.


Πανοπλία κατάφρακτου