ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΜΟΛΕΝΣΚΥ, Η ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗΝ ΗΤΤΑ ΤΟΥ 1897

Ο Κωνσταντίνος Σμολένσκη γεννήθηκε το 1843 και πέθανε στις 27 Σεπτεμβρίου 1915. Ήταν συνταγματάρχης πυροβολικού, ήρωας του Ελληνοτουρκικού πόλεμου του 1897 και δυο φορές υπουργός στρατιωτικών.

Γόνος της ελληνοβλαχικής οικογένειας Δήμου, η οποία έλαβε τίτλο ευγενείας στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους. Η οικογένειά  από τη Φούρκα της Ηπείρου είχε καταγωγή απο την Μοσχοπολη. Ο τίτλος ευγενείας όριζε ως νέο όνομα της οικογένειας το Σμολένσκη, καθώς δήλωνε με αυτό τον τρόπο τη φεουδαρχική κατοχή του όρους Σμόλικα της οροσειράς της Πίνδου, όπου οι Δήμου ήσαν δερβεντζήδες και φοροεισπράκτορες πριν καταφύγουν στο κράτος των Αψβούργων και είχαν μεγάλα κτήματα στην ιδιοκτησία τους από την βυζαντινή περίοδο, όπως δήλωσαν. Ήδη από το 1770 κλάδος της οικογένειας είχε εγκατασταθεί στην Ουγγαρία, όπου το πρεντικάτο Σμολένσκη προφέρονταν Σμολένιτζ.. Το πραγματικό λοιπόν  επίθετο της οικογένειάς του ήταν Σμόλενιτς αλλά ο ιδιος το άλλαξε και χρησιμοποίησε το Σμολένσκης ή Σμολένσκυ με το οποίο έγινε και γνωστός. Αντίθετα ο πατέρας του Λεωνίδας αλλά και ο αδελφός του διατήρησαν τον Σμόλενιτς. Πολύ πιθανόν το Σμολένσκης να είναι και παραφθορά του επιθέτου του που έγινε από τους έλληνες στρατιώτες του, στις πρώτες επιτυχίες του, και στη συνέχεια να το υιοθέτησε ο ίδιος ή ακόμα επειδή και ο αδελφός του και ο πατέρας του ήταν στρατιωτικοί να το άλλαξε προς αποφυγή σύγχισης. Ακόμα εικάζεται ότι την αλλαγή τη έκανε ο ίδιος για να μή συγχέεται με τον αδελφό του, Νικόλαο, που η δράση του, στρατιωτική και πολιτική, ήταν τελείως αντίθετη με την δική του.

Μετά την Επανάσταση του 1821, το 1825, ο πατέρας του Λεωνίδας Σμόλεντς ήρθε στην Ελλάδα.Ο Κωνσταντίνος φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποβλήθηκε οριστικά λόγω του ζωηρού του χαρακτήρα. Στη συνέχεια φοίτησε στη στρατιωτική σχολή των Βρυξελλών, στο Βέλγιο. Κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό το 1862 ως ανθυπασπιστής πυροβολικού. Μετείχε στην Κρητική Επανάσταση (1866-1867) ως λοχαγός, όπου και διακρίθηκε. Στη συνέχεια στάλθηκε για ευρύτερες σπουδές στη Γερμανία και Γαλλία, οπότε με την επιστροφή του προάχθηκε σε ταγματάρχη και το 1881 συνέταξε τον Κανονισμό της ελληνοτουρκικής μεθορίου, ενώ το 1885-1886 επιστάτησε της οχύρωσης των ελληνικών συνόρων. Διατέλεσε δε επί μακρού καθηγητής της οχυρωματικής στη Σχολή Ευελπίδων.

Στον πόλεμο του 1897, φέροντας το βαθμό του συνταγματάρχου, ανέλαβε διοικητής της 3ης ταξιαρχίας και αμύνθηκε στα στενά του Ρεβενίου, υποχωρώντας στα Φάρσαλα, οπότε και στάλθηκε στο Βελεστίνο, προκειμένου να ανακόψει την προς Βόλο προέλαση του τουρκικού στρατού. Αφού κατέλαβε τα παρά το «Πιλάφ τεπέ» υψώματα, απέκρουσε στις 17, 23 και 24 Απριλίου τουρκικές επιθέσεις. Αλλά όταν ο άλλος ελληνικός στρατός υποχώρησε από τα Φάρσαλα και υπήρξε κίνδυνος υπερκερασμού της 3ης ταξιαρχίας, διατάχθηκε να την οδηγήσει στη Λαμία. Με την αποτελεσματική του άμυνα στο Βελεστίνο ο Σμολένσκης προάχθηκε σε υποστράτηγο, καθιστάμενος ίνδαλμα του ελληνικού λαού, ο οποίος και τον τίμησε κατ΄ επανάληψη εκλέγοντάς τον Βουλευτή Αττικοβοιωτίας.

Επί Κυβερνήσεως Ζαΐμη (Σεπτέμβριος - Νοέμβριος 1897) χρημάτισε Υπουργός των Στρατιωτικών καθώς επίσης και επί Κυβερνήσεως Θεοτόκη το 1903. Τέλος, κατά την επανάσταση του 1909, δια νόμου της Βουλής προήχθη σε αντιστράτηγο.

Η σύζυγός του ήταν θεία του ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλου Μελά, ενώ είχε δύο κόρες η μία μάλιστα , η Ραλλού, αυτοκτόνησε 20 ετών για κληρονομικούς λόγους, σύμφωνα με τον τύπο της εποχής έπασχε από μελαγχολία μετά τον θάνατο της μητέρας της.

Ο Κωνσταντίνος Σμολένσκη σε λαϊκή εικόνα της εποχής - Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Ο Ήρωας του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897- Η Μεγάλη Μάχη του Βελεστίνου

Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 ήταν πόλεμος μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως απόρροια της τότε έκβασης του Κρητικού προβλήματος.

Κατέληξε σε ταπεινωτική ήττα της Ελλάδας και επιβολή διεθνούς οικονομικού ελέγχου.

Ο πόλεμος άρχισε στις 6 Απριλίου 1897 και έληξε με την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων στις 7 Μαΐου, αφού οι Τούρκοι είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία. Η ειρήνη υπογράφηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, σε προσωρινή συνθήκη μετά από πεντάμηνες διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με το Οθωμανικό κράτος (την Υψηλή Πύλη). Η τελική συνθήκη υπογράφηκε στις 22 Νοεμβρίου 1897.

Απετέλεσε την πρώτη πολεμική εμπλοκή της Ελλάδας, κατά την οποία και δοκιμάσθηκε σε εκστρατεία τόσο ο τότε πολεμικός μηχανισμός όσο και πολεμικό δυναμικό, 67 χρόνια μετά από την απόκτηση της ανεξαρτησίας της.

Αναλύοντας αρχικά τη μάχη στα Φάρσαλα, κατά την οποία η μόνη εμπλοκή δυνάμεων ήταν στην τοποθεσία Τατάρ από τον Νικολαίδη, ο στρατός μας αριθμούσε 20.000, αλλά πολέμησαν μόνο τέσσερα τάγματα, γεγονός που εγείρει σοβαρό προβληματισμό για τη σκοπιμότητα αυτής της τακτικής ενέργειας του Αρχιστράτηγου. 
Την ίδια χρονική στιγμή η Ταξιαρχία του Σμολένσκη που αριθμούσε μόνον 4.000 άνδρες, δεν υπεχώρησε όπως έκανε ο Αρχιστράτηγος αλλά διεξήγαγε την μάχη του Βελεστίνου, στην τοποθεσία όπου ο Σμολένσκη κέρδισε μετά την μάχη στην Δίοδο Ρεβενίου και δεύτερη νίκη.

 "Δεν φταίει ο Κωνσταντίνος δεν φταίει ο στρατός μας' φταίει ο Σμολένσκη που είπε το εμπρός"

Δημοτικό τραγούδι που αναφέρετε στην ταπεινωση του 1897 

Η Ταξιαρχία Σμολένσκη είχε αναπτυχθεί αμυντικά στους λόφους του Βελεστίνου και δεχόταν σφοδρή επίθεση, ενώ η μάχη κράτησε όλη την ημέρα με αιματηρές τουρκικές επιθέσεις που δεν διεκόπησαν μήτε όταν άρχισε να πέφτει κατακλυσμιαία βροχή με χοντρό χαλάζι, γράφει ο Πάγκαλος:

«Η τουρκική επίθεσις ήτο σφοδρά και τμήματα τινά εκάμφθησαν…Αλλά ο Σμολένσκης δεν ήτο εκ των ανθρώπων που κλονίζονται με την πρώτην ατυχίαν. Ωδήγησεν αυτοπροσώπως προς την απειλούμενην πτέρυγα τμήμα της εφεδρείας του, συνεκράτησεν τους υποχωρούντας και, ου μόνον επανέφερεν τους φυγάδας εις τας θέσεις των, αλλά και δι ερρωμένης αντεπιθέσεως απώθησεν τον εχθρόν εις αρκετήν απόστασιν.

Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Σμολένσκης ήτο ανήρ υψηλού αναστήματος και με ευρύτατους ώμους, πραγματικός γίγας. Κατά την στιγμήν της κρίσεως ανεφάνη εις το μέσον των υποχωρούντων και, κρατών, πάλλων ογκώδη ράβδον δια της δεξιάς ανεφώνησεν με την βαρείαν φωνήν του : «Ντροπή σας! Φωνάζατε ζήτω ο πόλεμος και τώρα φεύγετε σαν γυναικούλες»! Το αποτέλεσμα υπήρξε άμεσον. Οι φυγάδες εσταμάτησαν, ανεστράφησαν και ανακατέλαβαν τας θέσεις των. Το επεισόδιον αυτό, το οποίον μου αφηγήθει αυτόπτης μάρτυς, ο αείμνηστος Χατζηανέστης, υπασπιστής του Σμολένσκη, αποδεικνύει την υψίστη σημασίαν που έχει εν πολέμω η προσωπική αξία του αρχηγού και η άμεσος παρέμβασίς του εις ωρισμένας κρισίμους στιγμάς του αγώνος».

Μνημείο Κων/νου Σμολένσκη. Μάχη του Βελεστίνου του 1897

Ο Μαζαράκης πλέκει το εγκώμιο του Σμολένσκη γράφει: « Ο κόσμος είχε ανάγκη κάπου να αναπαύσει το βλέμμα του και δι αυτό εθεοποίησε τον Σμολένσκη. Αν είχε την φιλοδοξία και την ικανότητα ηδύνατο να γίνει τότε δικτάτωρ. Αλλά ήτο μικρότερος των περιστάσεων».!!

Ο Μαζαράκης στη συνέχεια διακωμωδεί τους υπευθύνους του πολέμου και βλέπει με καλό μάτι μια επανάσταση για την απομάκρυνση της Βασιλείας από την Ελλάδα, πράγμα που έκανε αργότερα ο Πλαστήρας.

Τη σημασία της μάχης του Βελεστίνου και η σφοδρότητά της αποδεικνύουν οι απώλειες των εμπλεκομένων:
«Κατά την μάχην η γενναιότητα των Τούρκων υπήρξε παραδειγματική.. το πυρ του Ελληνικού πεζικού καταστρεπτικόν…η δράσις του πυροβολικού αποτελεσματική και η κατανάλωσις των πυρομαχικών εκατέρωθεν τεραστία. Αι απώλειαι των Τούρκων ανήρχοντο εις 1.300 νεκρούς και τραυματίες. Αι απώλειαι των Ελλήνων συνίστατο εις 30 νεκρούς και 100 περίπου τραυματίας».

Ο Σμολένσκη μετά το τέλος της μάχης τηλεγράφησε στην Αθήνα την επιτυχία με την παροιμιώδη φράση «Η Ταξιαρχία μου πλέει εις το αίμα». Η Κυβέρνηση συνεχάρη ολόθερμα με το πιο κάτω τηλεγράφημα:        «Το Υπουργικόν Συμβούλιον συγκεκινημένο εκφράζει υμίν και εις τον υφ υμάς γενναίον στρατόν την ευγνωμοσύνην του Έθνους δια τας λαμπράς υμών νίκα, δικαιώσάσας την τιμήν του στρατού και της χώρας».

Στην Βουλή εγκωμιάστηκε ο νικητής του Βελεστίνου.

Αλλά η πανελλήνια αυτή δόξα του Σμολένσκη προκάλεσε και το αντίστοιχο μίσος από την πλευρά των Ανακτόρων, διότι ο γενναίος με το παράδειγμά του είχε εκθέσει τον  Κωνσταντίνο που υποχωρούσε διαρκώς κατηγορώντας μάλιστα το στράτευμα ως «στρατό δειλών και φυγάδων».

Για την ακρίβεια των παραπάνω στο «ημερολόγιόν του» ο Ιωάννης Μεταξάς, που υπηρετούσε στο στρατηγείο του Κωνσταντίνου κριτικάρει σκληρά τον Σμολένσκη:

«Μετά την εν Λαρίσση υποχώρησιν, όσον εμειούτο το γόητρον του Διαδόχου τόσον υψούτο το του Σμολένσκη.Ήτο ου μόνον ήρως αλλά και έξοχος στρατιωτικός νους. Απεσιωπήθη τελείως υπό των εφημερίδων η εκ Ρεβενίου άτακτος και εν πλήρει αποσυνθέσει υποχώρησίς του, η πρώτη εν Βελεστίνω κατά την 15 Απριλίου αποτυχία του ένεκα της κακής πορείας της Ταξιαρχίας του. Συγχρόνως, αι εφημερίδες εκαλύφθησαν υπό πλήθους επεισοδίων των ηρωικών πράξεων του εξόχου στρατηγού. Τα επεισόδια ταύτα απολύτως ψευδή, εδόθησαν ή διεδόθησαν παρ ααυτού του ιδίου ή των συγγενών του. Άλλα επλάστηκαν υπό των ανταποκριτών των εφημερίδων τους οποίους επεριποιήθει, και οι οποίοι σχεδόν πάντες έτυχον τοιούτων περιποιήσεων παρά του Διαδόχου ή του Σαμπουτζάκη.. Άλλα επλάστηκαν παρά των επιθυμούντων την κατάληψιν της αρχής Ράλλης πχ»
(Ο Ράλλης έγινε πρωθυπουργός με παράκληση του Γεωργίου πριν την νίκη του Βελεστίνου) 

«Ο ήρως Σμολένσκη αποδεικνύεται εις αμαθής στρατηγός πλειστάκις εκθέσας τον στρατόν του εις καταστροφήν και πολλαχού υποστάς αποτυχίας, επιμελώς υπό των εν Αθήναις φίλων του και συγγενών αποκρυβείσας».

Το μίσος των ανακτόρων φανερώθει όταν τέθηκε θέμα αντικατάστασης του αποτυχόντος Σαπουντζάκη με τον Σμολένσκη , τότε ο Κωνσταντίνος ΑΡΝΗΘΗΚΕ ΜΕ ΠΕΙΣΜΑ να τον δεχθεί στο στρατηγείο του, ο υπουργός εξώρκιζε τον Κωνσταντίνο ότι «αι περιστάσεις είναι δειναί» και εκάμφθει μόνο μετά την επέμβαση του Γεωργίου. Απάντησε δια τηλεγραφήματος πικρού αφού πρόσθεσε περί της Κυβερνήσεως απειλή εκδικήσεως «Je m en souviendrai».

Με το τελευταίο φως ο εχθρός αποσύρθηκε στις βάσεις του και οι πολεμιστές του Σμολένσκη καταπονημένοι έπεσαν για ύπνο.
Στο μεταξύ ο εχθρός συγκέντρωνε εφεδρείες για να αναπληρώσει τα κενά που του δημιουργήθηκαν και να αποκτήσει υπεροπλία που θα του επέτρεπαν την επικράτηση του. Αλλά και ο Σμολένσκη ήταν προετοιμασμένος να συνεχίσει τον αγώνα , το είπε μάλιστα και προς τους ξένους δημοσιογράφους «Ευρισκόμεθα ενταύθα δια να υπερασπίσω τον Βόλον, οι Τούρκοι δέον να διέλθουν επί του σώματός μου πριν εισέλθουν εις την πόλιν αυτήν. Σας βεβαιώ ότι δεν θα αποθάνω εύκολα. Θα προτιμούσα να βαδίσω προς Λάρισα , αλλά μόνος μου δεν δύναμαι να το πράξω».

Ο Κωνσταντίνος δεν του έστειλε ενισχύσεις και όχι μόνο αυτό αλλά στις 3 το πρωί ενώ αναπαυόταν του έστειλε ένα συνταρακτικό τηλεγράφημα: «Υποχωρώ την εσπέραν ταύτην μετά του στρατού εις Δομοκόν. Έλθετε εκεί αμέσως Κωνσταντίνος Διάδοχος».

Ο γιγαντώσομος αγαθός Συνταγματάρχης δεν μπόρεσε να κρατήσει την οργή του και άρχισε να φωνάζει «Ντροπή ! Ντροπή! Οι στρατιώτες του Διαδόχου είναι οι ίδιοι με τους δικούς μου, μπορούν να κερδίσουν μάχες, εάν τους διοικεί ικανός αρχηγός».

Όταν δόθηκε η επίσημη διαταγή εκκένωσης της πόλης, του Βόλου εξελίχθηκαν σκηνές κολάσεως. Εκατοντάδες γυναικόπαιδα βρήκαν άσυλο στα πολεμικά πλοία, χιλιάδες άνδρες πήραν τα βουνά. Όλοι περίμεναν σφαγές από τους Τούρκους.

Οι ξένοι πρόξενοι έστειλαν πρεσβεία στον Ετέμ πασά και του ζητούσαν ειρηνική κατάληψη της πόλης και εγγυήσεις για την ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας.

Ο Οθωμανός πασάς συγκατάνευσε και στις 26 Απριλίου 1897 μπήκαν στον Βόλο οι Τούρκοι, μόλις 17 χρόνια πρόλαβε να ζήσει ελευθέρα η πόλη.

Στην Αθήνα όταν μαθεύτηκε η πλήρης κατάληψη της Θεσσαλίας και η πυρπόληση του Βελεστίνου από τους Τούρκους άρχισε να πνέει επαναστατικός άνεμος.

Η νίκη του Σμολένσκη έσωσε το Θρόνου του Γεωργίου, ο κόσμος κάλμαρε, παρηγορήθηκε, συνέτεινε και η ανακοίνωση ότι η Ελλάς ζητούσε επισήμως την μεσολάβηση της Ευρώπης. Η Ελλάς ταπεινωμένη, εξουθενωμένη προσέφευγε στο έλεος των Ισχυρών. 

Συμπερασματικά μπορούμε σήμερα να πούμε με ασφάλεια ότι ο Αρχιστράτηγος του υπόψη ατυχούς πολέμου ήξερε ότι  ήταν προσυμφωνημένα η στρατιωτική ήτα και οι οικονομικές παραχωρήσεις προς τη διεθνή οικονομική κοινότητα της εποχής, που έλεγχαν οι τότε μεγάλες δυνάμεις . Αυτό αποδεικνύεται καθώς:
1.  Έκανε συνεχώς οικονομία δυνάμεων υποχωρώντας και επιβραδύνοντας τον εχθρό.
2.  Χολώθηκε από τον Σμολένση, ο οποίος αμύνθηκε σθεναρά στην τοποθεσία Βελεστίνου και σπατάλησε δυνάμεις και χρόνο, αλλά κυρίως του μείωσε το γόητρο.
3.  Σταμάτησε την υποχώρηση και υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, μετά τη μάχη του Δομοκού, έξω από την Λαμία, γνωρίζοντας ότι τα χαμένα εδάφη θα του παραχωρηθούν πίσω, όπως και έγινε καθώς οι Τούρκοι παρά τις αντιδράσεις τους υποχρεώθηκαν να ξαναγυρίσουν στα Τέμπη στον Πηνειό ποταμό.
Συνέπεια όλων των παραπάνω  για τη χώρα μας ήταν ηυποχρεωτική  καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων, τις οποίες για να εκπληρώσουμε επισυνάψαμε δάνεια με ξένους οίκους!

Και τελικά το 1897 ήρθε για πρώτη φορά το ΔΝΤ στη χώρα μας, το οποίο επέβαλε το γνωστό μονοπώλιο για 100 χρόνια σε κάποια κρίσιμα προϊόντα της εποχής...!

ΠΗΓΗ:http://vlachs.blogspot.gr