ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Αντώνιος Παπαδόπουλος
Αρχαιολόγος, Μεταπτυχιακός Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Χαϊδελβέρης

Η παρούσα μελέτη είναι σεμιναριακή εργασία (Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι Λαοί της Θάλασσας απασχόλησαν έντονα την επιστημονική κοινότητα ήδη από τον 19ο αιώνα όταν έγινε γνωστή η ύπαρξή τους από τις αιγυπτιακές πηγές .

Από τότε η έρευνα συστηματοποίησε και διεύρυνε τις γνώσεις μας πάνω στο θέμα χωρίς όμως να δώσει απάντηση στα ερωτήματα που τέθηκαν εξαρχής, όπως ποια ήταν η ταυτότητα αυτών των λαών. Πριν ασχοληθούμε όμως με αυτό το φαινόμενο πρέπει να αναφερθούμε γενικότερα στο τέλος της Εποχής του Χαλκού στην ανατολική Μεσόγειο και στα αίτια τα οποία οδήγησαν σε αυτό.
Είναι γνωστό ότι κατά το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα και το πρώτο μισό του 12ου αιώνα π. Χ. διαπιστώνουμε ότι τα περισσότερα ανακτορικά κέντρα στο Αιγαίο, την Ανατολία και τη Συροπαλαιστίνη καταστρέφονται. Με άλλα λόγια παύουν να υπάρχουν τα μυκηναϊκά κέντρα, το κράτος των Χετταίων, τα συριακά βασίλεια, το κράτος της Αλασίγια, και παρά το ότι στην Αίγυπτο δεν παρατηρούνται καταστροφές, φαίνεται ότι από τα τέλη του 12ου αιώνα δεν ελέγχει την Παλαιστίνη και περιορίζεται στην κοιλάδα του Νείλου. Η Μεσοποταμία δεν επηρεάζεται άμεσα από την κρίση του 12ου αιώνα. Και έτσι άλλαξε οριστικά η εικόνα της ανατολικής Μεσογείου (εικ. 1) που προηγουμένως χαρακτηριζόταν από μια σχετική σταθερότητα και ένα αρκετά συστηματικό εμπόριο για τα δεδομένα της εποχής που ευνοούσε την επικοινωνία και τις πολιτισμικές επιρροές .

ΕΙΚΟΝΑ 1 ΦΩΤΟ: http://sitemaker.umich.edu/mladjov/files/ane1250.jpg

Πολλές προτάσεις έχουν γίνει για να αιτιολογήσουν αυτή την κατάσταση. Θα προσπαθήσουμε να τις συνοψίσουμε.
Μία θεωρία είναι αυτή των σεισμών αλλά δε φαίνεται ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο καθώς τα αρχαιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι ο κυριότερος παράγοντας για τις καταστροφές ήταν ο ανθρώπινος.
Μία άλλη είναι αυτή της κλιματικής αλλαγής . Είναι πολύ πιθανό ότι αυτή την περίοδο υπήρχε ξηρασία αλλά όχι σε όλη την λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου ώστε να προκληθεί έλλειψη τροφίμων.
Η θεωρία για τη χρήση του σιδήρου ως πιο αποτελεσματικού υλικού για την κατασκευή όπλων και άρα ως αποφασιστικού μέσου στον πόλεμο δεν ισχύει επειδή σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα ο σίδηρος δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στις εξεταζόμενες περιοχές .
Η θεωρία σχετικά με την κατάρρευση του συστήματος αν και πιθανόν έχει σωστά σημεία όπως αυτό της υπερεξειδικευμένης οικονομίας και της εξάρτησης από το εμπόριο δεν απαντά ικανοποιητικά στις εκτεταμένες καταστροφές .
Η θεώρηση των καταστροφών ως έργο πειρατικών επιδρομών δεν εξηγεί αν αυτές προκάλεσαν την κατάρρευση ή αν ήταν αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης .
Η θεωρία σχετικά με την αλλαγή στις τεχνικές πολέμου αν και θίγει μερικά πρακτικά ζητήματα δεν δίνει μια πειστική λύση .
Τελευταία άφησα τη θεωρία των μεταναστεύσεων η οποία και έχει άμεση σχέση με τους Λαούς της Θάλασσας . Όσον αφορά πιο συγκεκριμένα στις μεταναστεύσεις φαίνεται ότι η περίπτωση των Δωριέων δεν έχει απαντηθεί ικανοποιητικά και πιθανόν να έχει σχέση με την παρακμή των ανακτόρων στο Αιγαίο .

ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Ας δούμε λοιπόν πως αντιλήφθηκαν τις καταστροφές οι άνθρωποι που έζησαν τότε. Ξεκινάμε με την αιγυπτιακή οπτική, η οποία αποτέλεσε τη βάση για πολλές σύγχρονες θεωρίες .

ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Τον 19ο αι. διαβάστηκαν οι επιγραφές στο Medinet Habu, στον ταφικό ναό του Ραμσή III. Εκεί αναφέρονται επιδρομές από συγκεκριμένους λαούς οι οποίοι ονομάστηκαν συμβατικά «Λαοί της Θάλασσας» από τους ερευνητές της εποχής .

Το ακόλουθο απόσπασμα, που χρονολογείται στο 1176 π. Χ., είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό:

« Οι ξένες χώρες έκαναν μία συνωμοσία στα νησιά τους. Ταυτόχρονα όλες οι χώρες μετακινήθηκαν, διασκορπίστηκαν πολεμώντας. Καμία χώρα δεν μπορούσε να αντισταθεί στη δύναμή τους, η χώρα των Χετταίων, το Qode (Κιλικία), η Κάρχεμις, η Αρζάβα και η Αλασίγια (Κύπρος) καταστράφηκαν [με τη μία]. Ένα στρατόπεδο [στήθηκε] σε μια τοποθεσία στο Amor (Amurru). Εξόντωσαν τους κατοίκους του, και η χώρα ήταν σαν να μην έχει υπάρξει. Έρχονταν προς την Αίγυπτο, ενώ η φλόγα ετοιμαζόταν εναντίον τους. Η ομοσπονδία τους αποτελούταν από τις ενωμένες χώρες των Peleset, των Tjeker, των Shekelesh, των Denye(n), και των Weshesh.

Άπλωσαν τα χέρια τους πάνω στις χώρες τόσο μακριά όσο ή περιφέρεια της γης, οι καρδιές τους ήταν βέβαιες και γεμάτες αυτοπεποίθηση: ‘Τα σχέδια μας θα πετύχουν’.»

Μετά ο Φαραώ περιγράφει τη νίκη του: « Εκείνοι που έφτασαν στο σύνορό μου, το σπέρμα τους δεν υπάρχει, η καρδιά τους και η ψυχή τους έχουν τελειώσει διαπαντός. Εκείνοι που ήρθαν μαζί από τη θάλασσα, η ολόκληρη φλόγα ήταν μπροστά τους στα στόμια του ποταμού, ενώ ένας φράχτης από λόγχες τους περιέβαλλε στην ακτή. Τους άρπαξαν, τους περικύκλωσαν, τους έριξαν καταγής

νεκρούς στην ακτή και στοίβαξαν τα πτώματα. Τα πλοία τους και τα υπάρχοντά τους χάθηκαν στη θάλασσα.»

ΕΙΚΟΝΑ 2 ΦΩΤΟ: http://ancientgreece-earlyamerica.com/after_cnossos.html

Οι παραπάνω επιγραφές συνοδεύονται και από την εικονιστική αναπαράσταση της μάχης στο χερσαίο σύνορο της Αιγύπτου, το Djahi, και της ναυμαχίας στο στόμιο του Νείλου, δίνοντάς μας έτσι μια εικόνα των εισβολέων (εικ. 2). Γενικά φορούν κοντό περίζωμα, φέρουν στρογγυλές ασπίδες, ξίφη και δόρατα.

Ένα στοιχείο που τους χωρίζει σε δύο διακριτές ομάδες είναι το κάλυμμα της Κεφαλής . Οι μεν που φορούν αυτό που συμβατικά αποκαλείται «φτερωτό κάλυμμα κεφαλής» και οι δε που φορούν κερασφόρο κράνος.

Πειραματική ανακατασκευή πανοπλίας οπλίτη των «Λαών της Θάλασσας» όπως αυτή αποτυπώνεται στις τοιχογραφίες του Αιγυπτιακού ναού Μedinet Habu  κατασκευασμένο από τον Φαράω Ραμσή ΙΙΙ. Η πανοπλία είναι ορειχάλκινη , αρθρωτού τύπου και ενσωματώνει ιδιαίτερα ανατομικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά. Η οπλοσκευή του οπλίτη περιλαμβάνει:  ένα ζεύγος περικνημίδες, δύο  ημιθωράκια για την προστασία του κορμού, ευμεγέθης επωμίδες, ξύλινη ασπίδα στρογγυλής διατομής ενισχυμένη με ορειχάλκινους ομφαλούς . Ως επιθετικά όπλα ο οπλίτης φέρει πολεμικό πέλεκυ της περιόδου.

Η πανοπλία παρουσιάστηκε επισήμως από το Σύλλογο Ιστορικών μελετών Κορύβαντες (www.koryvantes.org) στο Αρχαιολογικό Φεστιβάλ   “Gallo Romain Days”   που έλαβε χώρα στην Γαλλική  πόλη  Vienne, (Rhone-Alpes)   τον Ιούνιο του 2012 .

Έρευνα -αποκατάσταση : Κατσίκης Δημήτριος (www.hellenicarmors.gr)

Τα σχετικά περί μετανάστευσης συνδέονται με την απεικόνιση κάρων στα οποία επιβαίνουν γυναίκες και παιδιά και τα οποία σέρνουν βόδια. Ο τύπος απόδοσης των γυναικών δεν είναι ομοιόμορφος συμφωνώντας άλλωστε με το πλήθος των ονομαζόμενων λαών αλλά και με τη θεωρία ότι κατά τη διάρκεια της πορείας τους ενώθηκαν μαζί τους και κάτοικοι των τόπων από τους οποίους πέρασαν .

Εκτός από αυτό το «γεγονός», αν μπορούμε να το ονομάσουμε έτσι καθώς υπάρχει διαφωνία σχετικά με το αν οι αιγυπτιακές πηγές αναφέρονται σε ένα μόνο συμβάν ή αν συνόψισαν στη διήγηση πολλά μικροεπεισόδια , υπάρχει και ένα προγενέστερο το οποίο χρονολογείται στο 1209 π. Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Merneptah. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε μια εισβολή Λίβυων οι οποίοι απ’ ότι φαίνεται σκόπευαν να εγκατασταθούν κάπου στα δυτικά του Δέλτα του Νείλου. Οι Λίβυοι συνεπικουρούνταν από τους Sherden, τους Shekelesh, τους Teresh, τους Ekwesh ή Akaiwasha και τους Lukka .

Η έρευνα λόγω της παρουσίας των Shekelesh και στις δύο περιπτώσεις αλλά και λόγω των γεωγραφικών προσδιορισμών που δίνονται όπως, «οι βόρειες χώρες...», «... στα νησιά τους.», έχει συνδέσει αυτές τις δύο ομάδες .

Όμως για να ξαναγυρίσουμε στο πρώτο μισό του 12ου αι., διαβάζουμε στον πάπυρο Harris πως μεταχειρίστηκε ο Ραμσής ΙΙΙ τους ηττημένους αντιπάλους του:

«Διεύρυνα όλα τα σύνορα της Αιγύπτου. Κατατρόπωσα εκείνους που επέδραμαν σε αυτά από τις χώρες τους. Έσφαξα τους Denyen [που είναι] στα νησιά τους, οι Tjeker και οι Peleset έγιναν στάχτη. Οι Sherden και οι Weshesh της θάλασσας, έγιναν σαν αυτούς που δεν υπάρχουν, αιχμαλωτίστηκαν ταυτόχρονα, μεταφέρθηκαν σαν αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο, σαν την άμμο της ακτής. Τους εγκατέστησα σε οχυρά, δεμένους στο όνομά μου. Οι τάξεις τους ήταν πολυάριθμες, εκατοντάδες χιλιάδες...»

ΕΙΚΟΝΑ 3 ΦΩΤΟ: J. Latacz, 2005, Troia und Homer: Der Weg zur Lösung eines alten Rätsels (από τον χάρτη του εσωφύλλου)

ΟΥΓΚΑΡΙΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Τα αρχεία από την Ουγκαρίτ (εικ. 3) δεν είναι το ίδιο λεπτομερή με τα αιγυπτιακά για την ταυτότητα των εισβολέων. Περισσότερο καταγράφουν τα συναισθήματα τρόμου των κατοίκων της. Σε μία πινακίδα όμως έχουμε ένα όνομα.
Τη στέλνει ένας βασιλιάς των Χετταίων του οποίου δεν διασώζεται το όνομα:

« Έτσι λέει η Υψηλότητά του, ο Μεγάλος Βασιλιάς. Πες στον επικεφαλής επόπτη: Τώρα, [εκεί] μαζί σου, ο κύριος σου ο βασιλιάς είναι [ακόμη πολύ] νέος.

Δεν ξέρει τίποτα. Και εγώ, η Υψηλότητά μου, του είχα ανακοινώσει μια εντολή σχετικά με τον Ibnadusu, τον οποίο οι Shikalayu που ζουν πάνω σε πλοία είχαν
απαγάγει. Γι αυτό στέλνω τον Nirga’ili, ο οποίος είναι kartappu με εμένα, σε εσένα.
Και εσύ, στείλε τον Ibnadusu, τον οποίο οι Shikalayu είχαν απαγάγει, σε εμένα.
Θα τον ρωτήσω σχετικά με τους Shikalayu, και μετά ας επιστρέψει στην Ουγκαρίτ.»

Μεγάλο ενδιαφέρον επίσης έχει η απάντηση του βασιλιά της Ουγκαρίτ προς τον βασιλιά της Αλασίγια, η οποία χρονολογείται ακριβώς πριν την καταστροφή της πόλης: « Πες στον βασιλιά της Αλασίγια, τον πατέρα μου. Έτσι λέει ο βασιλιάς της Ουγκαρίτ, ο γιος σου: Πατέρα μου, τώρα τα πλοία του εχθρού έρχονται. Πυρπολούν τις πόλεις μου και έχουν κάνει κακό στη γη μου. Δεν ξέρει ο πατέρας μου ότι όλο το πεζικό και [άρματά] μου βρίσκονται σταθμευμένα στη χώρα των Χετταίων και ότι όλα τα πλοία μου βρίσκονται σταθμευμένα στη χώρα των Lukka; Δεν έχουν επιστρέψει ακόμη, και έτσι η χώρα μου είναι απροστάτευτη. Ο πατέρας μου ας είναι ενήμερος για αυτό το θέμα. Τώρα τα επτά πλοία του εχθρού που έρχονταν μας έχουν βλάψει. Τώρα αν άλλα πλοία του εχθρού εμφανιστούν, στείλε μου ένα μήνυμα με κάποιον τρόπο (;) ώστε να ξέρω.» 

ΧΕΤΤΙΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Αναφορικά με τους Χετταίους (εικ. 4) θα μας απασχολήσουν οι δύο τελευταίοι βασιλείς τους, ο Tudhaliya IV (1237-1209) και ο Suppiluliuma II (1207-;). Μαθαίνουμε από τα χεττιτικά αρχεία ότι ο Tudhaliya ηττήθηκε από τους Ασσύριους στην περιοχή του βόρειου Ευφράτη . Αυτό πιθανόν να μείωσε το κύρος του προς τους υποτελείς του. Όμως στα δυτικά αποδείχθηκε ιδιαίτερα δραστήριος καθώς κατέπνιξε μια εξέγερση στην περιοχή του ποταμού Seha, πήρε υπό τον έλεγχο του την Millawanda ελαχιστοποιώντας την επιρροή της Ahhiyawa στην περιοχή, επανέφερε τον έκπτωτο ηγεμόνα της Wilusa στο θρόνο του  και το σημαντικότερο από όλα κατέκτησε, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, την Αλασίγια . Σε διπλωματικό επίπεδο απαγόρευσε τη διεκπεραίωση του εμπορίου της Ασσυρίας με την Ahhiyawa στα λιμάνια του Amurru . Στο εσωτερικό φαίνεται ότι αντιμετώπισε κάποιο πραξικόπημα .
Ο Suppiluliuma κατέκτησε τις χώρες Wiyanawanda, Tamina, Masa, Lukka και Ikuna, οι οποίες τοποθετούνται όλες στη νοτιοδυτική Ανατολία. Αυτές οι κατακτήσεις μάλλον σχετίζονται με την αστάθεια που προκαλούσε στην περιοχή το βασίλειο της Tarhuntassa, το οποίο δεν υπάκουε πλέον στη Hattusas . Απ’ ότι φαίνεται αντιμετώπισε και αυτός εσωτερικά προβλήματα. Ακόμη πραγματοποίησε τις μοναδικές ναυμαχίες στη χεττιτική ιστορία :
« Ο πατέρας μου [.............] κινητοποιήθηκα εγώ ο Suppiluliuma, ο Μεγάλος Βασιλιάς, αμέσως [διέσχισα/έφτασα] (σ)τη θάλασσα. Τα πλοία της Αλασίγια με συνάντησαν στη θάλασσα τρεις φορές για μάχη, και εγώ τους κατέστρεψα. Και κατέλαβα τα πλοία και τους έβαλα φωτιά μέσα στη θάλασσα. Αλλά όταν έφτασα σε στεγνή γη (;), οι εχθροί από την Αλασίγια ήρθαν με πλήθος εναντίον μου για μάχη.»

ΕΙΚΟΝΑ 4 ΦΩΤΟ: J. Latacz, 2005, Troia und Homer: Der Weg zur Lösung eines alten Rätsels (από τον χάρτη του εσωφύλλου)

Οι πολεμικές δραστηριότητες των δύο ηγεμόνων στην Αλασίγια εξηγούνται πιθανόν από την επιθυμία τους να κρατήσουν ανοιχτό το θαλάσσιο δρόμο με την Αίγυπτο από την οποία λάμβαναν σιτηρά, από τα οποία εξαρτούνταν όλο και περισσότερο. Όπως διαβάζουμε σε ένα γράμμα προς την Ουγκαρίτ:

« Και έτσι (η πόλη) Ura [έδρασε (;)] με αυτό τον τρόπο... και για τον Ήλιο Μου την τροφή που έχουν φυλάξει. Ο Ήλιος Μου τους έδειξε 2000 kor (περίπου 450 τόννοι) σιτάρι να έρχεται από το Mukish. Πρέπει να τους προμηθεύσετε με ένα μεγάλο πλοίο με πλήρωμα, και αυτοί πρέπει να μεταφέρουν το σιτάρι στη χώρα τους. Θα το μεταφέρουν σε μία ή δύο αποστολές. Δεν πρέπει να καθυστερήσετε το πλοίο τους!»

Το γράμμα τελειώνει δηλώνοντας ότι πρόκειται για ζήτημα ζωής και θανάτου.

Αυτό μοιάζει αρκετά με μια αναφορά του Merneptah για ένα φορτίο σιταριού που έστειλε για «να κρατήσει ζωντανή τη χώρα των Χετταίων» .

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΠΗΓΕΣ

Από τα στοιχεία που μας δίνουν οι πηγές της εποχής, και κυρίως από τις αιγυπτιακές, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε μια υποθετική διαδρομή των Λαών της Θάλασσας (εικ. 5). Καθώς στις μέρες είναι γενικά αποδεκτό ότι ο χώρος προέλευσής τους είναι το Αιγαίο  θα εξετάσουμε αν η παρουσία τους είναι ανιχνεύσιμη στις περιοχές από τις οποίες πέρασαν σύμφωνα με τους Αιγυπτίους.

ΕΙΚΟΝΑ 5 ΦΩΤΟ: http://www.salimbeti.com/micenei/sea.htm

ΑΙΓΑΙΟ

Αν παρακάμψουμε τις καταστροφές στον αιγαιακό χώρο, επειδή υπάρχουν προβλήματα χρονολόγησης και συγχρονισμού αναμεταξύ τους, θα παρατηρήσουμε τη διάδοση αιγαιακών πολιτισμικών στοιχείων από το 1200 π. Χ., όταν ξεκινά γενικά η ΥΕ ΙΙΙΓ περίοδος , σε περιοχές που προηγουμένως δεν είχαν συναντηθεί.

Ξεκινάμε λοιπόν από το Εμποριό της Χίου. Η Χίος αν και ήταν γνωστή στους Μυκηναίους ανήκε πολιτισμικά στη δυτική Ανατολία . Η εμφάνιση Διακοσμημένης , χρηστικής (μαγειρικά σκεύη ) και αποθηκευτικής ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής, μαζί με διαφόρων ειδών ειδώλια οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το Εμποριό ήταν μυκηναϊκή αποικία .
Προχωράμε στο Bademgediği Tepe, το οποίο βρίσκεται κοντά στην Έφεσο και πιθανόν να ήταν η περιοχή Purunda της Αρζάβα που καταστράφηκε από τον Μουρσίλις ΙΙ κατά τον 14ο αιώνα . Η τοποθεσία ξανακατοικήθηκε τον 12ο αιώνα και παρότι παρατηρούμε πολιτισμική συνέχεια στην κεραμική έχουμε και νέα χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμική που καλύπτει όλο το φάσμα του 12 και 11 αιώνα  μαζί με αιγαιακά υφαντικά βάρη . Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως έχει η διακοσμημένη κεραμική καθώς βρέθηκαν απεικονίσεις πολεμιστών που θυμίζουν έντονα αυτές του Medinet Habu  (εικ. 6).

ΕΙΚΟΝΑ 6 ΦΩΤΟ: http://www.salimbeti.com/micenei/helmets3.htm

ΚΙΛΙΚΙΑ

Η επόμενη περιοχή με ενδιαφέρον υλικό είναι η Κιλικία, η Kizzuwatna των Χετταίων. Κατά την χεττιτική περίοδο οι μυκηναϊκές εισαγωγές είναι ελάχιστες . Η φάση ΙΙΑ της Ταρσού καταστράφηκε από φωτιά και ξανακατοικήθηκε αμέσως .
Στην φάση ΙΙΒ είναι που παρατηρούμε την τομή στην Ταρσό καθώς έχουμε μεγάλες ποσότητες διακοσμημένης ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής και αιγαιακά μαγειρικά σκεύη  που παρήχθησαν κυρίως τοπικά . Η βίαιη καταστροφή μαζί με την εμφάνιση αιγαιακών χαρακτηριστικών και η ταύτιση του Qode με την Kizzuwatna θεωρήθηκε ότι συνδέουν αυτή την περίοδο της Κιλικίας με τους Λαούς της Θάλασσας . Εκτός όμως από τα αρχαιολογικά δεδομένα άφθονα είναι και τα επιγραφικά δεδομένα και οι παραδόσεις σχετικά με την Κιλικία. Η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία που συνδέεται με την περιοχή και την περίοδο που εξετάζουμε είναι αυτή του Μόψου.

Η ιστορία του Μόψου όπως μας την παραδίδουν ο Ηρόδοτος και ο Ξάνθος ο Λυδός είναι περιληπτικά η ακόλουθη. Ο Αμφίλοχος, ο Κάλχας, ο Λεοντέας, ο

Ποδαλείριος και ο Πολυποίτης άφησαν τα πλοία τους στην Τροία και προχώρησαν πεζοί ως την Κολοφώνα . Εκεί συνάντησαν τον Μόψο, τον εγγονό του Τειρεσία, ο οποίος νίκησε σε μαντικό αγώνα τον Κάλχα που πέθανε και θάφτηκε εκεί . Με την ηγεσία πλέον του Μόψου συνέχισαν την πορεία τους ιδρύοντας πόλεις στην Παμφυλία ώσπου έφτασαν στην Κιλικία όπου ο Αμφίλοχος και ο Μόψος ίδρυσαν τη Μάλλο . Όμως υπάρχουν και γενικότερες αναφορές ότι σκορπίστηκαν στη Συρία και τη Φοινίκη και μια πιο συγκεκριμένη, σύμφωνα με την οποία ο Μόψος έπνιξε την Αταργάτη μαζί με τον γιο της Ιχθύ σε μια λίμνη κοντά στην Ασκαλώνα . Οι δίγλωσσες επιγραφές που βρέθηκαν στο Karatepe και στο Çineköy αναφέρουν την ύπαρξη του βασιλείου της Hiyawa στο οποίο βασίλευε ο οίκος του Μόψου. Συγκεκριμένα το βασίλειο ονομάζεται Hiyawa στα λουβικά και φαίνεται ότι προήλθε από την παραφθορά του Ahhiyawa. Στα φοινικικά αναφέρεται ως dnnym το οποίο σχετίζεται με την πόλη των Αδάνων (adanawa). Έτσι όχι μόνο έχουμε την μεταφορά ενός αιγαιακού ονόματος στην Κιλικία αλλά και οι Denyen των Αιγυπτίων φαίνεται να ταιριάζουν με την όλη υπόθεση. Η γενική εικόνα είναι ότι ο Μόψος και η ιστορία του πιθανότατα έχουν ιστορική βάση .

Ναυμαχία μεταξύ Ραμσή Γ' και Λαών Θαλάσσης . Σχέδιο του Nelson (1930)

 από το Ναό του Ραμσή Γ΄ στο Medinet Habu.

ΦΩΤΟ:  The Age of the Galley, Conway Maritime Press 1985

 

ΚΥΠΡΟΣ

Η Κύπρος είναι ένα νησί με πλούσιο υλικό σχετικά με το θέμα μας.
Συγκεκριμένα παρατηρούνται πολλές αλλαγές κατά τη μετάβαση από την ΥΚ ΙΙΓ στην ΥΚ ΙΙΙΑ, στις αρχές του 12ου αιώνα. Έχουμε την εμφάνιση οπλισμού αιγαιακής και ευρωπαϊκής τεχνοτροπίας, με χαρακτηριστικότερο δείγμα τα ξίφη τύπου Naue II (εικ. 7), οπότε πιθανόν να έγιναν αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου . Μια άλλη σχετική καινοτομία είναι τα λεγόμενα “κυκλώπεια τείχη” .

ΕΙΚΟΝΑ 7 ΦΩΤΟ: http://www.locusdanielis.eu/CACasEun.html

Εντοπίζουμε επίσης πιθανές αλλαγές στην ένδυση λόγω της ανεύρεσης βιολόσχημων πορπών  αλλά και υφαντικών βαρών αιγαιακού τύπου, τα οποία μας δείχνουν ότι ένα ποσοστό των υφασμάτων παραγόταν με αιγιακή τεχνοτροπία .

Επίσης παρατηρούμε θρησκευτικές αλλαγές με την εισαγωγή των κεράτων καθοσιώσεως και αιγαιακών ειδωλίων .
Φυσικά η σημαντικότερη καινοτομία είναι η μαζική και τοπική παραγωγή διακοσμημένης ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής  μαζί με την εμφάνιση αιγαιακών μαγειρικών σκευών  τα οποία μας παραπέμπουν και στη χρήση ενός άλλου αιγαιακού χαρακτηριστικού της εστίας, την οποία συναντάμε στο κέντρο μεγαροϊδών κτηρίων . Επιπλέον έχουμε την εμφάνιση μιας νέας κεραμικής παράδοσης, του Χειροποίητου Έντριπτου Ρυθμού, που είναι γνωστός και ως “Βαρβαρικός Ρυθμός”  (εικ. 8).

ΕΙΚΟΝΑ 8 ΦΩΤΟ: Β. Καραγιώργης, 2002, Κύπρος, Το Σταυροδρόμι της Ανατολικής Μεσογείου, 1600-500 π. Χ., σ. 79, εικ. 154

Ακόμα πολύ σημαντική είναι η ύπαρξη δύο οικισμών-καταφυγίων, στις θέσεις Μάα-Παλαιόκαστρο  και Πύλα-Κοκκινόκρεμος , οι οποίοι εκτός του ότι κατοικούνται μόνο για μερικές δεκαετίες κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα και μετά εγκαταλείπονται, έχουν τόσα πολλά αιγαιακά στοιχεία που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν αιγαιακές αποικίες με μικρή παρουσία του ντόπιου πληθυσμού .
Τέλος ένα επίσης πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η ύπαρξη απεικονίσεων πολεμιστών που μοιάζουν ιδιαίτερα με αυτούς που χαρακτηρίζονται ως Φιλισταίοι στα ανάγλυφα του Medinet Habu  (εικ. 9).
Η Κύπρος όμως είναι πλούσια και σε παραδόσεις σχετικά με τον αποικισμό της από Αχαιούς μετά τον Τρωικό πόλεμο με σημαντικότερες αυτές που αναφέρουν την ίδρυση της Σαλαμίνας από τον Τεύκρο τον Τελαμώνιο και την ίδρυση της Πάφου από τον Αγαπήνορα από την Τεγέα . Στην περίπτωση του Τεύκρου έχουμε την πιθανή ταύτισή του με τους Tjeker των Αιγυπτίων, οι οποίοι επίσης συνδέονται με τους Τεύκρους της Μυσίας  και στην περίπτωση του Αγαπήνορα έχουμε την επιβεβαίωση του αρκαδικού αποικισμού από μια επιγραφή στα αρκαδικά στο κυπριακό συλλαβάριο . 

ΕΙΚΟΝΑ 9 ΦΩΤΟ: http://www.salimbeti.com/micenei/chariots.htm

 

ΒΟΡΕΙΑ ΣΥΡΙΑ

Στην περιοχή του Amuq παρατηρείται η ίδια κατάσταση με την Κιλικία, δηλαδή η εμφάνιση διαφόρων αιγαιακών χαρακτηριστικών για τα οποία όμως δεν έχουμε πολλές πληροφορίες επειδή δεν έχουν γίνει ακόμα εκτεταμένες ανασκαφές .
Τα μέχρι τώρα ευρήματα όμως δείχνουν σαφώς την ξαφνική τοπική παραγωγή ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής . Όσον αφορά τις επιγραφικές μαρτυρίες, μια επιγραφή που βρέθηκε στο Aleppo και χρονολογείται στον 11ο αιώνα αναφέρεται στον Taitas “τον ήρωα και τον βασιλιά της χώρας Palastin” , όπου το Palastin συνδέεται άμεσα με τους Peleset των Αιγυπτίων , ειδικά αν θυμηθούμε το στρατόπεδο που έστησαν οι Λαοί της Θάλασσας στο Amor.
Η πόλη της Ουγκαρίτ είναι το καλύτερο παράδειγμα που έχουμε για να τεκμηριώσουμε την πορεία της μετανάστευσης. Εκτός από τις δραματικές επιστολές που ζητούν βοήθεια βλέποντας τον εχθρό προ των πυλών έχουμε και την καταστροφή η οποία χρονολογείται ανάμεσα στο 1190-1180 και μαζί με τις αιχμές των βελών που βρέθηκαν στους δρόμους της πόλης πιστοποιούν το βίαιο τέλος της . Το λιμάνι της πόλης, το Ras Ibn Hani, εκκενώθηκε και κάηκε στις αρχές του 12ου αιώνα . Πάνω στα ερείπιά του στήθηκε ένας πιο ταπεινός οικισμός σε σχέση με τον προηγούμενο , στον οποίο βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες ΥΕ ΙΙΙΓ 1β κεραμικής η οποία είχε παραχθεί τοπικά .
Τέλος έχουμε την περίπτωση του Tell Kazel, το οποίο ταυτίζεται με την Sumur του βασιλείου του Amurru . Αυτή η ευημερούσα περιοχή εγκαταλείφθηκε κατά την τελευταία φάση της Ύστερης Εποχής του Χαλκού . Η επόμενη φάση της εγκατάστασης χαρακτηρίζεται από την μεγαλύτερη συγκέντρωση Χειροποίητης Έντριπτης Κεραμικής σε όλη τη Συροπαλαιστίνη . Πολλά από τα σχήματα αυτής της κεραμικής έχουν πολλά παράλληλα στην Κύπρο και το Αιγαίο  αλλά οι αναλύσεις δείχνουν ότι έχουν παραχθεί τοπικά . Η εξαίρεση που παρατηρείται σε αυτή τη θέση είναι το πολύ μικρό ποσοστό ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής . Κρίνοντας όμως από την ξαφνική εμφάνιση του Χειροποίητου Έντριπτου Ρυθμού στην περιοχή και συγκρίνοντας τα παραδείγματά του από την Ανατολία μπορούμε να μιλάμε για μία ειρηνική εγκατάσταση μιας ομάδας από τους Λαούς της Θάλασσας οι οποίοι μάλλον προέρχονταν κυρίως από τη Μικρά Ασία .

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ

Δεν έχουμε απτά στοιχεία για να επιχειρηματολογήσουμε αν η μάχη ανάμεσα στους Λαούς της Θάλασσας και στο στρατό του Ραμσή ΙΙΙ έγινε στην Χαναάν ή στο δέλτα του Νείλου . Ούτε μπορούμε να πούμε πιο δρόμο ακολούθησαν οι εισβολείς για να φτάσουν στην Αίγυπτο . Και φυσικά αυτή η μαζική σύγκρουση θα μπορούσε να είναι αιγυπτιακή προπαγάνδα . Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι έναν αιώνα αργότερα βρίσκουμε τους Φιλισταίους εγκατεστημένους στην Παλαιστίνη  πιθανότατα με πρωτοβουλία του Ραμσή ΙΙΙ. Πριν ασχοληθούμε όμως με την εκεί εγκατάστασή τους μπορούμε να προσθέσουμε την ιστορία του Μενελάου, η οποία πιστεύω ότι έχει σχέση με τα γεγονότα που εξιστορούνται στο Medinet Habu.
Στην Οδύσσεια ο Μενέλαος διηγείται πως πέρασε οχτώ χρόνια περιπλανώμενος στην Κύπρο, στη Φοινίκη, στην Αίγυπτο, στους Αιθίοπες, στους Σιδωνίους, στους Ερεμβούς και στη Λιβύη . Μας πληροφορεί επίσης ότι κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης συγκέντρωσε πολλά πλούτη τα οποία ήταν δώρα των ηγεμόνων που επισκέφθηκε. Η υπόθεση ότι υπηρέτησε ως μισθοφόρος, ακολουθώντας μια μακρόχρονη παράδοση , υπό τις διαταγές κάποιου φαραώ είναι πολύ πιθανή.

ΕΙΚΟΝΑ 10 ΦΩΤΟ: A. E. Killebrew, 2006, Biblical Peoples and Ethnicity, σελ. 198, σχεδ. 5.1

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Είναι μάλλον γνωστό ότι η Παλαιστίνη πήρε το όνομά της από τους Φιλισταίους, τους Peleset. Χωρίς να ασχοληθούμε με λεπτομερή ζητήματα όπως από ποια ακριβώς περιοχή προέρχονται ή πότε ακριβώς εγκαταστάθηκαν εκεί, καθώς η έρευνα δεν έχει καταλήξει , θα αναλύσουμε την πιο αξιόπιστη περίπτωση που αποδεικνύει τη μετανάστευση αιγαιακών πληθυσμών μέσα στα χρονικά πλαίσια αυτής της μεταβατικής περιόδου.
Η εγκατάσταση των Φιλισταίων (εικ. 10) λοιπόν τοποθετείται από την εποχή που ο Ραμσής ΙΙΙ νίκησε τους Λαούς της Θάλασσας, περίπου το 1176 π. Χ. , μέχρι το τέλος της βασιλείας του Ραμσή VI , περίπου το 1130 π. Χ. , οπότε και τερματίστηκε οριστικά η αιγυπτιακή κυριαρχία στην νότια Χαναάν . Επίσης οι παραδοσιακές οπτικές είναι ότι είτε εγκαταστάθηκαν εκεί βίαια μετά την ήττα τους από τους Αιγυπτίους, είτε τους εγκατέστησε εκεί ο Ραμσής ΙΙΙ ως φύλακες των συνόρων και σταδιακά ανεξαρτητοποιήθηκαν .

Ας εξετάσουμε όμως τα αρχαιολογικά δεδομένα. Ξεκινώντας από την Ashdod παρατηρούμε ότι πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας καταστροφές στο στρώμα XIV , αυτό της μετάβασης από τον 13ο στον 12ο αιώνα και ότι το μέγεθος της πόλης δεν άλλαξε, κάτι που συνέβη μόλις τον 11ο αιώνα . Παράλληλα παρατηρείται μία απότομη αλλαγή στον υλικό πολιτισμό στα στρώματα XIV και ΧΙΙΙ, στα οποία εμπεριέχονται πολλά αιγαιακά χαρακτηριστικά . Στην Tel Miqne/Ekron τα στρώματα ΙΧ και VII έδειξαν ότι η χαναανιτική πόλη της ΥΕΧ καταστράφηκε βίαια από πυρκαγιά . Μία πόλη μεγαλύτερη από την προηγούμενη χτίστηκε πάνω στα ερείπια και περιβλήθηκε από τείχος . Και εδώ διαπιστώνουμε μία τομή στον υλικό πολιτισμό με πολλά αιγαιακά χαρακτηριστικά στα στρώματα VΙΙΙ και VIΙ . Τα διαθέσιμα στοιχεία στην Ashkelon για τη μετάβαση από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου δεν είναι αυτά που θα περίμενε κάποιος που έχει συνδέσει τους Φιλισταίους με βίαιες καταστροφές . Η ανασκαφή έδειξε ότι ή φάση 20b, που συνοδεύεται από αιγιακή κεραμική που παράχθηκε τοπικά, δεν χτίστηκε στα αποκαΐδια της χαναανιτικής πόλης αλλά κοντά σ' ένα

εγκαταλελειμμένο αιγυπτιακό οχυρό του Merneptah . Τέλος έχουμε τη θέση του Tell es-Safi/Gath στην οποία έχουν βρεθεί μερικά σημάδια καταστροφής που σχετίζονται με την Ύστερη Εποχή του Χαλκού άλλα η ανασκαφή δεν έχει φτάσει  ακόμα σε αυτά τα στρώματα και δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι  και την τελευταία πόλη της φιλισταϊκής Πεντάπολης, τη Gaza, στην οποία δεν έχουν διενεργηθεί ανασκαφές από την εποχή του Macalister  εξαιτίας της τεταμένης κατάστασης.
Τώρα θα αναλύσουμε τα αιγαιακά χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω, κυρίως από την Ashdod και την Tel Miqne/Ekron, οι οποίες έχουν ανασκαφεί συστηματικά και μέρος από τα ευρήματα έχει εκδοθεί . Τα αιγαιακά μαγειρικά σκεύη βρίσκονται σε όλες τις σημαντικές τοποθεσίες παράλληλα με τα τοπικά χαναανιτικά σκεύη  με τα οποία έχουν ομοιότητες . Η χρήση και των δύο τύπων μαγειρικών σκευών κατανοείται από την ύπαρξη δύο διαφορετικών μαγειρικών εγκαταστάσεων: η εστία, που αντιπροσωπεύει μια αιγιακή παράδοση, και το tabun, που αντιπροσωπεύει την τοπική χαναανιτική . Η χρήση της εστίας είναι ένα ξένο χαρακτηριστικό που αρκετοί έχουν σχολιάσει .

ΕΙΚΟΝΑ 11 ΦΩΤΟ: http://larryavisbrown.homestead.com/files/OT_history/unit2/Unit2b_conquest.htm

Η ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμική (εικ. 11) έχει τραβήξει γενικά αρκετή προσοχή και έχουν διατυπωθεί διαφορετικές θεωρίες για την προέλευσή της . Αρκετοί αρχαιολόγοι βλέπουν αυτή την κεραμική ως το αποτέλεσμα κάποιας μορφής μετανάστευσης από το Αιγαίο . Μερικοί όμως υποστηρίζουν ότι η ζήτηση για αιγιακή διακοσμημένη κεραμική στην Κύπρο και στη Συροπαλαιστίνη οδήγησε σε ένα τοπικό δίκτυο παραγωγής και εμπορίου της ΥΕ ΙΙΙΓ 1β . Τέλος υπάρχει και η άποψη ότι η μετανάστευση δεν πραγματοποιήθηκε απευθείας από το Αιγαίο, αλλά οι Αιγαιάτες που μετανάστευσαν έζησαν για αρκετά χρόνια στην Κύπρο και την Κιλικία και από εκεί πέρασαν στη Συροπαλαιστίνη . Συγκρίνοντας όλους τους τύπους της ΥΕ ΙΙΙΓ κεραμικής από την Πεντάπολη με αυτούς της εισηγμένης ΥΕ ΙΙΙΒ στην Συροπαλαιστίνη γίνεται φανερό ότι τα ευρήματα από την Tel Miqne/Ekron και την Ashkelon αντιπροσωπεύουν λιγότερο ή περισσότερο ΥΕ ΙΙΙΓ σύνολα παρά τοπικές απομιμήσεις εισηγμένων αγαθών . Άλλωστε δεν εντοπίζουμε ιδιαίτερες εισαγωγές κατά τον 12ο αιώνα στη Φιλιστιαία, ειδικά από την Κύπρο, ώστε να δικαιολογείται κάποιου είδους επιρροή .
Στενά συνδεδεμένες με τις αλλαγές στην κεραμική είναι και μερικές αλλαγές  που σχετίζονται με την κεραμική τεχνολογία. Οι κλίβανοι που βρέθηκαν στην Tel Miqne/Ekron στα στρώματα VII και VI δε φέρουν καμία ομοιότητα με κάποιον γνωστό συροπαλαιστηνιακό τύπο, και χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή μιας ποικιλίας τοπικά κατασκευασμένων ΥΕ ΙΙΙΓ τύπων κεραμικής .
Καινοτομία επίσης αποτελεί η εμφάνιση αγνύθων αιγαιακής τεχνοτροπίας στην Tel Miqne/Ekron, στην Ashkelon και στην Ashdod και με μια πρώτη ματιά είναι περίεργο καθώς αυτός ο τύπος αγνύθας δεν προσφέρει κανένα πρακτικό πλεονέκτημα αλλά μάλλον δυσχεραίνει τη διαδικασία της ύφανσης .
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης έχουν μερικά στοιχεία για την οικονομία και κατά συνέπεια για τη διατροφή των κατοίκων της Πεντάπολης. Παρατηρούμε λοιπόν μια μαζική αύξηση στα υπολείμματα χοίρων στην Tel Miqne/Ekron και στην Ashkelon κατά τη μετάβαση από τον 13ο στον 12ο αιώνα. Επίσης αυξάνονται τα βοοειδή ενώ μειώνονται τα αιγοπρόβατα . Οι ομοιότητες ανάμεσα στην κτηνοτροφία στον ελλαδικό και τον φιλισταϊκό χώρο συνηγορούν για μια αιγιακή προέλευση των χοίρων .
Αν και σε θρησκευτικό επίπεδο δεν έχουμε πολλές γνώσεις πασίγνωστη είναι η ύπαρξη των “Ashdoda” (εικ. 12), των θηλυκών ειδωλίων που έχουν βρεθεί κυρίως στην Ashdod (από όπου προέρχεται και το όνομα) και τα οποία έχουν αρκετές τυπολογικές ομοιότητες με τα μυκηναϊκά ειδώλια τύπου Ψ . Ένα στοιχείο που πιθανόν συνδέεται με αυτή τη θηλυκή θεότητα είναι το όνομα που βρέθηκε σε μια αφιερωματική επιγραφή του 7ου αιώνα στην Tel Miqne/Ekron, η οποία αναφέρει ότι ο Ikausu έχτισε ένα ναό στην προστάτιδα-θέα του την Ptgyh . Το όνομα του αναθέτη διαβάζεται ως Αχαιός  και το όνομα της θεάς ως Πυθώ – Γαία  ή ως Πότ[ν]ια – Γαία . Σε αυτή την περίπτωση η σύνδεση με το Αιγαίο και το ελληνικό πάνθεον είναι αναπόφευκτη.



ΕΙΚΟΝΑ 12 ΦΩΤΟ: http://biblicalpaths.wordpress.com/2009/07/10/ashdod-archaeology-museum-expands/

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η συνολική εικόνα που αποκομίζουμε είναι ότι κατά τις αρχές του 12ου αιώνα συναντάμε πολλά στοιχεία αιγαιακού υλικού πολιτισμού σε διάφορα σημεία της λεκάνης της ανατολικής Μεσογείου χωρίς να είναι εισηγμένα από εμπορική δραστηριότητα. Η διασπορά τους σε γενικές γραμμές συμφωνεί με την πορεία των Λαών της Θάλασσας που μας παραδίδουν οι αιγυπτιακές πηγές. Τι μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν για την καταγωγή αυτών των Λαών της Θάλασσας;
Οι Lukka είναι πλέον αποδεκτό ότι ταυτίζονται με τους Lukka των χεττιτικών πηγών που γεωγραφικά τοποθετούνται περίπου στην κλασσική Λυκία .
Οι Sherden υπηρετούσαν ως μισθοφόροι στον αιγυπτιακό στρατό ήδη από τον 14o αι. Ως πιθανές περιοχές προέλευσής τους έχουν προταθεί η Σαρδηνία και οι Σάρδεις .
Οι Denyen συνδέονται με την περιοχή της Κιλικίας αλλά φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν εκεί κατά την περίοδο που εξετάζουμε και μάλλον ταυτίζονται με τους Tanaja των Αιγυπτίων και τους Δαναούς του Ομήρου .
Οι Tjeker συνδέονται μερικές φορές με τους Τεύκρους  της Μυσίας και μπορούμε να ανακαλέσουμε εδώ και την ίδρυση της Σαλαμίνας στην Κύπρο από τον Τεύκρο τον αδερφό του Αίαντα.
Οι Peleset ταυτίζονται με τους Φιλισταίους της Βίβλου οι οποίοι είναι οι μόνοι από τους Λαούς της Θάλασσας που ανιχνεύονται και αρχαιολογικά . Οι ανασκαφές στην Πεντάπολη, στις πέντε σημαντικές πόλεις που κατοικούσαν, η Gaza, η Ashkelon, η Ashdod, η Tel Miqne/Ekron και η Tell es-Safi/Gath, έχουν φέρει στο φως πολλά αιγαιακά στοιχεία του πολιτισμού τους με χαρακτηριστικότερο την κεραμική τους η οποία ξεκινά ως ΥΕ ΙΙΙΓ 1β, η οποία αποτελεί εξέλιξη της ΥΕ ΙΙΙΓ, για να μετασχηματισθεί στη λεγόμενη φιλισταϊκή κεραμική η οποία φέρει και αιγαιακά αλλά και χαναανιτικά χαρακτηριστικά.
Οι Teresh συνηθίζεται να συνδέονται με τους Τυρρηνούς των Ελλήνων, δηλαδή τους Ετρούσκους . Αν και εδώ δεν γίνεται να αναφερθώ στην προέλευση των Ετρούσκων  θα ήθελα να προτείνω μια ταύτιση με τους Τρώες.
Οι Shekelesh ή Shikalayu τοποθετούνται είτε στη Σικελία είτε στη Σαγαλασσό της Πισιδίας .
Οι Ekwesh ή Akaiwasha ταυτίζονται με τους Ahhiyawa των χεττιτικών πηγών και με τους Αχαιούς του Ομήρου .
Τέλος οι Weshesh είναι αυτοί για τους οποίους δεν ξέρουμε κάτι συγκεκριμένο  και έτσι μερικές φορές συνδέονται με τις βόρειες επιρροές από τον πολιτισμό Urnfield της Κεντρικής Ευρώπης .

 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε ότι οι Χετταίοι είναι οι πρώτοι που διαταράσσουν το εμπόριο με την επιβολή εμπάργκο ανάμεσα στην Ασσυρία και την Ahhiyawa, άρα έχουμε τουλάχιστον μερική διακοπή του εμπορίου πριν την κατάρρευση. Οπότε, αυτό συνδυασμένο με τον αποκλεισμό της Ahhiyawa από τα μικρασιατικά παράλια, δηλαδή την απώλεια της Millawanda, θα μπορούσε να
εξωθήσει σε πολεμικές συγκρούσεις μεγάλου μεγέθους όπως αποτυπώνονται στην Ιλιάδα και τις οποίες ανιχνεύουμε από τις συνεχείς εκστρατείες των Χετταίων προς τα δυτικά. Στη συνέχεια αυτός ο πόλεμος επεκτάθηκε καθώς οι Χετταίοι δεν κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους αντιπάλους τους, έχοντας ανοιχτό και το ασσυριακό μέτωπο στα ανατολικά.
Επίσης υπήρχε και ο μόνιμος κίνδυνος των Kaska, οι οποίοι από ότι φαίνεται έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα στη Hattusas εκμεταλλευόμενοι τις εσωτερικές έριδες . Εν προκειμένω πρέπει να θυμηθούμε ότι οι Χετταίοι απλά ηγούνταν μιας ομοσπονδίας και δεν ήταν αυτοκρατορία. Μια σημαντική αποτυχία μπορούσε εύκολα να προκαλέσει τριγμούς σε αυτό το σύστημα όπως και πιθανόν έγινε. Με τους Χετταίους εξουδετερωμένους μπορούμε να φανταστούμε το χάος που επακολούθησε καθώς το φόβητρο του Χετταίου βασιλιά είχε εκλείψει αλλά και πόσο μεγάλος ήταν ο πειρασμός για ένοπλες ομάδες να λεηλατήσουν και να κατακτήσουν τεράστιες εκτάσεις.
Έτσι θεωρώ ότι οι Λαοί της Θάλασσας έπαιξαν ουσιώδη ρόλο στην κατάρρευση της κοινωνίας της Εποχής του Χαλκού. Κατάρρευση η οποία άλλαξε μια για πάντα τη Μεσόγειο και την οδήγησε στην εποχή του κλασσικού πνεύματος και της δημοκρατίας. 
ΠΗΓΗhttp://perialos.blogspot.gr