ΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ 1897 ΚΑΙ Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ(1897- 1899)

η Έλλάδα υπό την κηδεμονία των Μ. Δυνάμεων

  Άρθρο του κ. Κωνσταντίνου Λινάρδου

Από την επομένη της ανακωχής και έχοντας τον αέρα του νικητή , η Οθωμανική κυβέρνηση  έθεσε ως βασικά αιτήματα της , την επιστροφή της Ελλάδας στα σύνορα του 1831(Λαμία) , τον περιορισμό των δικαιωμάτων των Ελλήνων υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας , την πληρωμή από την Ελλάδα πολεμικής αποζημίωσης 10.000.000 τουρκικών λιρών και την διατήρηση του τουρκικού στρατού στη Κρήτη. Όμως οι  μεγάλες δυνάμεις (που είχαν εξουσιοδοτηθεί εν λευκώ από την ελληνική πλευρά να καθορίσουν τους όρους συμφωνίας) ξεκαθάρισαν ότι θέμα περιορισμού δικαιωμάτων των Ελλήνων υπηκόων του Οθωμανικού κράτους αλλά και μεταβολή των συνόρων δεν τίθεται προς συζήτηση και ότι θα ήταν καλό η Οθωμανική κυβέρνηση να μην αντιταχθεί στις αποφάσεις αυτές …

Για τους ισχυρούς  ήταν ακόμη σημαντικό να μην διαταραχθούν οι διεθνείς πολιτικές ισορροπίες , γεγονός πολύ ευνοϊκό για την Ελλάδα που με την αφροσύνη της κινδύνευε να μπει σε μεγάλες περιπέτειες …Τελικά για στρατηγικούς λόγους , θα αποφασισθεί ορισμένα ορεινά περάσματα στα σύνορα (περίπου 400 τχλμ ) και ένα χωριό (η Κουτσούφλιανη στο νομό Τρικάλων ) να περάσουν από Ελληνικά σε Οθωμανικά χέρια. Η Οθωμανική κυβέρνηση που επισήμως θα αποδεχθεί την διαρρύθμιση αυτή , θα προσπαθήσει με διάφορες προφάσεις αλλά και πονηρές προτάσεις να πετύχει κάτι καλύτερο , που όμως θα πέσουν στο κενό… Οι μεγάλες δυνάμεις θα ξεκαθαρίσουν στην Οθωμανική κυβέρνηση ότι τα στρατεύματα της θα μπορούσαν να παραμείνουν στην Θεσσαλία , μόνο έως ότου η Ελλάδα εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις της , απορρίπτοντας διάφορες προτάσεις της , όπως του να της επιστραφεί η Θεσσαλία και σε αντάλλαγμα να παραχωρηθεί στην Ελλάδα η Κρήτη (εφημερίδα Σκριπ, φύλλο 24^ης Μαρτίου 1898).

 

Έτσι τα τουρκικά στρατεύματα με μισή καρδιά και αφού φρόντισαν να προβούν σε διάφορες καταστροφές μαζεύοντας και την ετήσια σοδειά , θα αποχωρήσουν τελικά το καλοκαίρι του 1898 από το ελληνικό έδαφος ... Στο θέμα της Κρήτης που ήταν και η επίσημη αφορμή του πολέμου , επίσης υπήρχε θετική  εξέλιξη για την Ελλάδα . Ήδη τον Οκτώβριο του 1897 οι Κρητικοί θα αποδέχονταν κατά πλειοψηφία επίσημα και με  υπογεγραμμένο ψήφισμα από 88 πληρεξούσιους , την αυτονομία.

(Πολιτική ιστορία Γεωργίου Ασπρέα 1830-1912, Τόμος Β’ Σελ.282-283). 
Το γεγονός αυτό έλυσε τα χέρια των μεγάλων δυνάμεων  που ουσιαστικά ανάγκασαν και την Οθωμανική πλευρά να αποδεχτεί τις προτάσεις τους. Το νησί θα παρέμενε αυτόνομο υπό την υψηλή επικυριαρχία του Σουλτάνου όμως ο τουρκικός στρατός θα αποχωρούσε και η ανώτατη διοίκηση (αρμοστεία) θα δινόταν σε μη Οθωμανό υπήκοο. Η απόφαση αυτή πάρθηκε κυρίως γιατί οι ξένες δυνάμεις αντιλαμβάνονταν ότι η Κρήτη θα μπορούσε και στο μέλλον να είναι παράγοντας αποσταθεροποίησης και λόγω της χλιαρής αντίδρασης της Οθωμανικής κυβέρνησης το πέτυχαν εύκολα. Έτσι τόσο ο Οθωμανός διοικητής όσο και τα τουρκικά στρατεύματα αποχώρησαν τον Νοέμβριο του 1898 και τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους αποβιβάστηκε ως πρώτος αρμοστής ο πρίγκιπας Γεώργιος (δευτερότοκος υιός του Βασιλιά Γεωργίου Α`). Μετά το γεγονός αυτό η ένωση φαινόταν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί με την πρώτη ευκαιρία, όπως και έγινε το 1913. 

 

Το θέμα όμως που έκαιγε τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν αυτό της ρύθμισης και πληρωμής  των χρεών της Ελλάδας που είχε σταματήσει το 1893 λόγω της χρεοκοπίας της χώρας και που παρά τις διαπραγματεύσεις δεν είχε βρεθεί λύση… Οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις επέβαλλαν τελικά στην Ελλάδα να δώσει αποζημίωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία 4.000.000 τουρκικές λίρες (95.000.000 γαλλικά φράγκα) , αλλά πώς να πληρώσει η ευρισκόμενη σε χρεωκοπία Ελλάδα που σημειωτέον θα έπρεπε να πληρώσει και τα έξοδα που δημιούργησε ο πόλεμος ;

{(Η Κυβέρνηση Ζαΐμη κατέθεσε απολογισμό για τα έξοδα πολέμου που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ανέρχονταν σε 159.956.770 δραχμές πλην των ζημιών που είχαν προκύψει στη Θεσσαλία εξαιτίας του πολέμου).

(Πολιτική ιστορία Γεωργίου Ασπρέα 1830-1912, Τόμος Β’ Σελ.279)}.

Άρα θα έπρεπε να καταφύγει στην σύναψη νέου δανείου , όμως οι διεθνείς  οικονομικοί κύκλοι απέκλειαν κάθε συζήτηση για το θέμα αυτό εάν πρώτα δεν γινότανε ρύθμιση για τα παλιά χρέη.

Η ελληνική πλευρά προσπάθησε  να πετύχει ένα διακανονισμό των χρεών , όμως οι οικονομικοί κύκλοι που ήξεραν το αδιέξοδο στο οποίο βρισκόταν, θα αρνηθούν… Έτσι τον Σεπτέμβριο του 1897 η ελληνική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να δεχτεί τον διεθνή έλεγχο επί των εσόδων της , γεγονός που επέφερε και την οριστική υπογραφή της ειρήνης. Η Κυβέρνηση Ράλλη θα φέρει την υπογραφή της ειρήνης με τους επαχθείς οικονομικά όρους στη Βουλή. Οι βουλευτές  μη μπορώντας να κάνουν και

Δημήτριος Ράλλης

αλλιώς (ο Τουρκικός στρατός καραδοκούσε λίγο έξω από τη Λαμία…) θα την υπερψηφίσουν στις 18 Σεπτεμβρίου του 1897. Ο Δηλιγιάννης ως αρχηγός της αντιπολίτευσης (που όμως έλεγχε την πλειοψηφία των βουλευτών) θα αρνηθεί πάντως να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης και στη Κυβέρνηση…Έτσι με ψήφους 93 κατά , 30 υπέρ και 41 αποχές , η Κυβέρνηση θα αποδοκιμαστεί αναγκαζόμενη σε παραίτηση.

Ο Δηλιγιάννης ήλπιζε να επανέλθει ξανά στη Πρωθυπουργία , όμως οι μνήμες του πολέμου ήταν ακόμη πολύ νωπές (όπως και η οργή του κόσμου) , έτσι η εντολή σχηματισμού Κυβέρνησης θα δοθεί στον 42χρονο Αλέξανδρο Ζαΐμη , στέλεχος μεν του Δηλιγιαννικού κόμματος αλλά άνθρωπο γενικότερης αποδοχής. Ο Δηλιγιάννης ήξερε ότι αν αρνιότανε , η χώρα θα πήγαινε σε νέες εκλογές και η καταψήφιση του κόμματος του θα ήταν βέβαιη…Έτσι θέλοντας και μη έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στον Ζαΐμη που άλλωστε ήταν και από τα εξέχοντα μέλη του κόμματος του. Ο Ζαΐμης φρόντισε να πλαισιώσει την Κυβέρνηση του με ανθρώπους ικανούς που παράλληλα θα τύχαιναν της λαϊκής επιδοκιμασίας προκειμένου όχι μόνο να υπερψηφιστεί  ο ίδιος αλλά και να μπορέσει να ανταποκριθεί στις βαριές υποχρεώσεις που ανέκυπταν εξαιτίας του πολέμου. Έτσι υπουργός στρατιωτικών θα γίνει ο ήρωας του πολέμου Σμολένσκης , ενώ τα οικονομικά θα αναλάβει ο έως τότε διοικητής της Εθνικής τράπεζας Στέφανος Στρέιτ. Ο Πρωθυπουργός  θα κρατήσει για τον εαυτό του και το υπουργείο εξωτερικών.

 

Η Κυβέρνηση θα πάρει ψήφο επιδοκιμασίας στις 23 Σεπτεμβρίου του 1897 ξεκινώντας αμέσως τις προσπάθειες για να επανέλθει η χώρα στους φυσιολογικούς της ρυθμούς αλλά και να κλείσει όλες τις εκκρεμότητες του πολέμου…Έτσι στις 22 Νοεμβρίου του 1897 θα υπογραφεί η οριστική συμφωνία ειρήνης με την Οθωμανική αυτοκρατορία , ενώ τον Μάρτιο του 1898 θα επέλθει και η οριστική συμφωνία για την εξόφληση του χρέους και το ύψος του δανείου. Η Ελλάδα υπό την εγγύηση των μεγάλων δυνάμεων θα έπαιρνε 170.000.000 χρυσά φράγκα ( με τόκο 2,5%)  εκ των οποίων τα 150.000.000 αμέσως  για την τακτοποίηση των υποχρεώσεων της . (Πολιτική ιστορία 1830-1920 , Σπύρου Μαρκεζίνη , Τόμος Β’ , Σελ.350).

Επίσης καθορίστηκε και ο τρόπος  με τον οποίο θα γινόταν η αποπληρωμή αυτού και των προηγούμενων  δανείων που διασφάλιζε τους δανειστές των ξένων χωρών. Στην χώρα μας ουσιαστικά επιβλήθηκε διεθνής οικονομική επιτροπή (Δ.Ο.Ε.) με πρώτο πρόεδρο της τον Βρετανό Εδουάρδο Λω. Η Δ.Ο.Ε. πήρε υπό τον έλεγχο της τα μονοπώλια σε διάφορα σημαντικά προϊόντα , όπως πετρέλαιο, αλάτι , σπίρτα , τέλη χαρτοσήμου , φόρου κατανάλωσης καπνού, οινοπνεύματος , παιγνιόχαρτα και τους δασμούς από όλα τα τελωνεία της χώρας. Μάλιστα αν οι εισπράξεις από τα έσοδα αυτά δεν ήταν αρκετές τότε η ελληνική κυβέρνηση θα όφειλε να καλύψει την διαφορά από τα υπόλοιπα έσοδα του προϋπολογισμού …

Για την υπηρεσία του δημόσιου χρέους εκχωρήθηκαν στη Δ.Ο.Ε. οι ακόλουθες πηγές εσόδων :

ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΑ ΕΣΟΔΑ ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ
1)	Μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων
	Σιγαροχάρτου , ναξίας σμύριδος	12.300.000
2)	Φόρος κατανάλωσης καπνού	6.600.000
3)	Τέλη χαρτοσήμου	10.000.000
4)	Δασμοί τελωνείου Πειραιώς	10.700.000
	ΣΥΝΟΛΟ	39.600.000

Σε περίπτωση που δεν θα επαρκούσαν οι πρόσοδοι αυτές , προβλέπονταν επικουρικές εγγυήσεις :

ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΑ ΕΣΟΔΑ ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ
1)	Δασμοί τελωνείου Λαυρίου	1.500.000
2)	Δασμοί τελωνείου Πατρών	2.400.000
3)	Δασμοί τελωνείου Βόλου	1.700.000
4)	Δασμοί τελωνείου Κέρκυρας	1.600.000
	ΣΥΝΟΛΟ	7.200.000

(Εκδοτική Αθηνών , Τόμος ΙΔ` Σελ. 164).

Θεόδωρος Δηλιγιάννης

Επίσης η Δ.Ο.Ε. θα είχε το δικαίωμα να εποπτεύει , να διορίζει ελεγκτές , αλλά και αν αντιλαμβάνεται ότι πάει να ξεγελαστεί να διενεργεί επιθεωρήσεις…Επιπροσθέτως οποιαδήποτε μετατροπή της συμφωνίας θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την συναίνεση και των έξι χωρών που ήταν μέλη της διεθνούς επιτροπής. Τελικά οι μεγάλες κερδισμένες θα είναι οι Βρετανία (Αγγλία) και Γαλλία , αφού οι Γερμανία και Αυστροουγγαρία θα αποπεμφθούν κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου (1914-18) , η Ρωσία θα αποχωρήσει μόνη της μετά την επικράτηση των κομμουνιστών στη χώρα το 1917 , όπως και η Ιταλία που θα αποχωρήσει οικειοθελώς μετά το τέλος του πολέμου το 1919. Η Κυβέρνηση το Φθινόπωρο του 1897 θα συστήσει δωδεκαμελή επιτροπή (και με ανακριτικά δικαιώματα) βασικός σκοπός της οποίας θα ήταν η εξακρίβωση των αιτιών της επαίσχυντης ήττας …Παράλληλα σχηματίζονταν και επιτροπές που θα εξέταζαν παραλείψεις και λάθη τόσο σε στρατό και ναυτικό (με την δυνατότητα και αποτάξεων ή αποστρατειών) όσο και στις διοικητικές και δικαστικές αρχές του κράτους. 

Όμως παρά την καλή θέληση ορισμένων , οι επιτροπές δεν θα προσφέρουν κάτι ουσιαστικό όχι μόνο γιατί έλειπε η πολιτική βούληση , αλλά και γιατί οι περισσότεροι δεν θα μπορέσουν τελικά να απεγκλωβιστούν από τις μικροκομματικές και προσωπικές επιδιώξεις τους. Έτσι για σημαντικό χρονικό διάστημα θα υπάρχουν συνεχείς αντεγκλήσεις με  εκατέρωθεν καταγγελίες για λάθη και ευθύνες με την κάθε πλευρά να παρουσιάζει διαφορετικό πόρισμα για τα γεγονότα , με αποτέλεσμα `` μια τρύπα στο νερό ``. 

* (Κάθε ομοιότητα με την λειτουργία αντίστοιχων επιτροπών εν έτη 2010-12 και το ανάλογο αποτέλεσμα τους τόσο για τις ευθύνες που οδήγησαν τη χώρα στην ουσιαστική χρεωκοπία όσο και για την αποσαφήνιση πολλών κακώς κειμένων στη χώρα , μάλλον δεν θα πρέπει να  θεωρηθεί τυχαία...).

Στέφανος Σκουλούδης

Η Κυβέρνηση Ζαΐμη έχοντας πάντως ολοκληρώσει το έργο της προκήρυξε εκλογές για τις 7 Φεβρουαρίου 1899. Μάλιστα ο Ζαΐμης θα αποφασίσει τελικά να κατέβει και ο ίδιος ως επικεφαλής νέου κόμματος. Στις εκλογές εκτός του Ζαΐμη θα κατέβαιναν τόσο οι Δηλιγιάννης και Ράλλης αλλά για πρώτη φορά και ο Θεοτόκης ως άτυπος συνεχιστής του Τρικουπικού κόμματος. Ο θάνατος του Τρικούπη το 1896 είχε αφήσει ορφανό το Τρικουπικό κόμμα και οι μετέπειτα εξελίξεις του πολέμου άφησαν το ζήτημα αυτό σε εκκρεμότητα… Έτσι όταν τα πράγματα μπήκαν σε μία σειρά τέθηκε και το ζήτημα διαδοχής με τις υποψηφιότητες να είναι άτυπα τρεις , αυτή του Θεοτόκη και εκείνες του Στέφανου Δραγούμη και Στέφανου Σκουλούδη. Ο Θεοτόκης θα καταφέρει τελικά να υπερισχύσει στην κούρσα διαδοχής , τιθέμενος επικεφαλής του άτυπου Τρικουπικού κόμματος. Ο Θεοτόκης που θεωρείτο χρηστός πολιτικός θα καταφέρει να πετύχει μια εύκολη νίκη στις εκλογές (Οι Δηλιγιάννης και Ράλλης θα καταποντιστούν, ενώ για τον Ζαΐμη παρά την θετική εικόνα που είχε σχηματιστεί για αυτόν, υπήρχε ο φόβος της μετεκλογικής συνεργασίας με τον Δηλιγιάννη γεγονός καθοριστικό για εκείνον…) αναλαμβάνοντας καθήκοντα  Πρωθυπουργού. 

Ενδεικτικό γεγονός του καταποντισμού των Δηλιγιάννη και Ράλλη μας δίνει η ψήφος των βουλευτών για την ανάδειξη του νέου προεδρείου της βουλής. Ο υποψήφιος του Θεοτόκη πήρε 128 ψήφους , ενώ οι υποψήφιοι του Δηλιγιάννη και Ζαΐμη  πήραν 37 και 28 ψήφους αντίστοιχα. Βρέθηκαν ακόμη 31 λευκά ψηφοδέλτια (μεταξύ αυτών και εκείνο του Δραγούμη που θα δήλωνε πια ανεξάρτητος). Πλέον στις πλάτες του Θεοτόκη (κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα για την επόμενη δεκαετία) θα στηριζόταν η χώρα για να πετύχει την ανασύνταξη της …

ΠΗΓΗ http://www.istorikathemata.com