Μορφολογία εδάφους
Στην περιοχή η κορυφογραμμή της οροσειράς του Μπέλλες (Κερκίνη) ορίζει και την οροθετική γραμμή των συνόρων με τη Βουλγαρία. Με μια πρώτη ματιά φαίνεται ότι η θέση είναι φύσει οχυρά, εξετάζοντας όμως προσεκτικότερα την τοπογραφία ένας έμπειρος αναλυτής αμέσως αντιλαμβάνεται την αδυναμία προβολής αποτελεσματικής άμυνας. Το πρόβλημα είναι ότι οι νότιες πλαγιές είναι πολύ απότομες σε αντίθεση με τις βόρειες. Ο επιτιθέμενος έχει έτσι τη δυνατότητα να συνκεντρώσει εύκολα δυνάμεις με βαρύ οπλισμό στην κορυφογραμμή και έπειτα αφού εξουδετερώσει τα επ' αυτής αμυντικά φυλάκια να επιπέσει στη δεύτερη γραμμή άμυνας. Μόνη λύση για τον αμυνόμενο είναι η κατοχή μέρους της βόρειας πλαγιάς, πράγμα το οποίο δεν ήταν δυνατόν το 1941. Οι δίοδοι μεταξύ Βουλγαρίας-Ελλάδας στον υποτομέα της Ροδόπολης ορίζονται από τα ελάχιστα μεγάλα φαράγγια της περιοχής. Οι διαβάσεις αυτές είναι ορεινά περάσματα τα οποία είναι εξαιρετικά δύσκολα να χρησιμοποιήσει ένας μηχανοκίνητος στρατός. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε η ελληνική άμυνα στον υποτομέα της Ροδόπολης δεν είχε ενισχυθεί με την κατασκευή οχυρών.
 |
| Η οροσειρά του Μπέλλες με τις λίμνες Δοϊράνη αριστερά και Κερκίνη δεξιά, ανάμεσα από τις δύο λίμνες η οροσειρά των Κρουσίων |
Γερμανικές δυνάμεις και σχέδιο
Το σχέδιο της γερμανικής επίθεσης προέβλεπε την ταυτόχρονη διείσδυση και των δύο συνταγμάτων (141 και 143) της 6ης Ορεινής Μεραρχίας, στο ελληνικό έδαφος μέσω των δύο περασμάτων που προαναφέρθηκαν. Το 143ο από το Καλέ Μπαίρ ενώ το 141 μέσω του Δεμίρ Καπού. Βασικός στόχος των Γερμανών ήταν η κατάληψη από το 141ο Σύνταγμα των άνω Ποροίων όπου βρισκόταν η σταθμός διοίκησης του 70ου ελληνικού Συντάγματος, και η προώθηση προς την πεδιάδα της Ροδόπολης και τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκόπτονταν η σιδηροδρομική συγκοινωνία των ελληνικών στρατευμάτων της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με την Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό, το 141ο Σύνταγμα διέθετε πολλαπλάσιες δυνάμεις πυροβολικού και μηχανικού σε σχέση με το 143ο. Ο ίδιος ο διοικητής της μεραρχίας στρατηγός Schoerner είχε ακολουθήσει με το επιτελείο του το 141ο Σύνταγμα. Αντίθετα οι επιχειρήσεις του 143ου Συντάγματος δυτικότερα ήταν δευτερευούσης σημασίας. Μετά την εξουδετέρωση των ελληνικών δυνάμεων στο Μπέλλες, το 143ο Σύνταγμα θα προήλαυνε προς την περιοχή Δοϊράνης, μέσω των χωριών Κλοχώρι και Πλατανάκια, για να ενωθεί με τη 2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία.
Ελληνικές δυνάμεις και σχέδιο
Η XVIII μεραρχία υπό την διοίκηση του υποστρατήγου Στεριανόπουλου Λεωνίδα κατείχε τον ορεινό όγκο του Μπέλες από του τριεθνούς μέχρι του Στρυμώνος,επί μετώπου τεσσαράκοντα περίπου χιλιομέτρων. Οι δυνάμεις της ήταν κατανεμημένες σε τρεις υποτομείς:
-Τον υποτομέα Ροδοπόλεως,αριστερά,υπό τον Α/νχη πεζικού Κίτσο Λουκά,με Σταθμό Διοίκησης στα Άνω Πορόϊα , περιλαμβάνοντα τα 11/70 (Τ/χης Κω/νο Γιακουμή) και 11/91 (Τ/χης Στυλιανός Καλλονάς) τάγματα,την διοίκηση του 70ου συντάγματος,μια ορεινή πυροβολαρχία των 65,ένα ουλαμό των 85και ένα αντιαρματικό πυροβόλο των 37.
-Τον υποτομέα Ρουπέσκο, κεντρικά.
-Τον υποτομέα Θύλακος δεξιά.
Οι διαταγές των ελληνικών δυνάμεων ήταν αρχικά άμυνα και επιβραδυντικός αγώνας των δυνάμεων προκάλυψης και έπειτα αγώνας μέχρις εσχάτων στο οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς με την βοήθεια των οχυρωμένων σημείων στήριξης (σκυρόδετα πολυβολεία και οργανωμένες θέσεις άμυνας). Σε περίπτωση που τελικά διεσπάτο η γραμμή άμυνας τα υπολείμματα των δυνάμεων είχαν διαταγή να υποχωρήσουν στην οργανωμένη τοποθεσία Κρουσίων για να απαγορεύσουν το πέρασμα εχθρικών δυνάμεων προς Κιλκίς-Θεσσαλονίκη.
Κυριακή 6-4-1941 (Από το αρχείο Δ.Ι.Σ.)
Η πρώτη εκδήλωση της εχθρικής επιθέσεως έγινε την 05:15 εναντίον των τμημάτων προκάλυψης στα υψώματα Ντεμίρ Καπού και Καλε Μπαίρ, και στη συνέχεια μέχρι της 05:30, γενικεύτηκε αυτή σε όλο το μέτωπο της μεραρχίας.Η επίθεση των Γερμανών έλαβε από τις πρώτες στιγμές την πλέον ισχυρή ένταση. Την 05:40 ξεκίνησε σφοδρός βομβαρδισμός με πυροβολικό διαφόρων διαμετρημάτων και το Μπέλας καλύφθηκε από τον καπνό εκρηγνυομένων οβίδων. Λίγο μετά, από της 06:00, πολυάριθμα σμήνη αεροπλάνων βομβάρδισαν όλη τη ζώνη της μεραρχίας. Οι βομβαρδισμοί και πολυβολισμοί επικεντρώθηκαν στους σιδηροδρομικούς σταθμούς Ροδοπόλεως, Βυρωνείας και την γέφυρα του Μεγαλοχωρίου που επλήγησαν αλλεπαλλήλως.Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες διακόπηκαν από τις πρώτες ώρες λόγω πλήρους εξάρθρωσης του τηλεφωνικού δικτύου.
Οι πρώτες αναφορές προς την μεραρχία έφεραν τον αγώνα ως εξελισσόμενον συμφώνως προς τα προβλεφθέντα, ουδενός αιφνιδιασμού επιτευχθέντως υπό του εχθρού.
Στον υποτομέα Ροδοπόλεως ο αγώνας ξεκίνησε σκληρός από τις πρώτες στιγμές. Το 11/91 τάγμα αποτελούμενο από δύο λόχους πεζικού, δύο διμοιρίες όλμων και δυο διμοιρίες πολυβόλων με ένα αντιαρματικού των 37,ήταν εγκατεστημένο επί μετώπου εξ χιλιομέτρων και στην πράξη δεν αποτελεί οργανική ομάδα. Η κύρια γραμμή αντιστάσεως, ακολουθούσε τη γραμμή των φυλακίων επί της κορυφογραμμής του Μπέλες. Είχε οργανωθεί διά έργων εκστρατείας με πολυβολεία και οπλοπολυβολεία υπό σκέπαστρα αντοχής στην βολή των 75,επτά σκυρόδεντρα διπλά και τριπλά πολυβολεία εστοίχιζαν την γραμμή ανασχέσεως κατά δύο περίπου χιλιόμετρα νοτιότερα, εξοπλισμένα με τα πολυβόλα των ταγμάτων. Έτσι η πρώτη γραμμή αντίστασης δε διέθετε σχεδόν πολυβόλα τα δε οπλοπολυβόλα που διέθετε ήταν απηρχαιωμένα υποδ.1915.
Μετά την εκδήλωση της εχθρικής επίθεσης,τα φυλάκια αποτελούμενα διά κυκλώσεως,υπό των διεισδυσασών πολυάριθμων εχθρικών δυνάμεων και διεξάγοντα απεγνωσμένο αγώνα, προσπαθούν να συμπτυχθούν προς την γραμμή ανασχέσεως υφιστάμενα σοβαρές απώλειες από το σφοδρό εχθρικό πυρ. Το φυλάκιο τριεθνούς που είχε παρατηρήσει πρώτο από τις 02:00 κινήσεις των εχθρικών τμημάτων προς δυσμάς,επιχείρησε να επικοινωνήσει με το γειτονικού γιουγκοσλαβικού φυλάκειο το οποίο βρήκε εγκαταλειμμένο.
 |
| Ο αγών στον υποτομέα Ροδοπόλεως (πηγή Δ.Ι.Σ) |
Μέχρι της 07:00 ο εχθρός κατέστη κύριος ολοκλήρου επί της κορυφογραμμής Κύριας Γραμμής Άμυνας πλην του 162 φυλακίου, που αμύνθηκε μέχρι 12:00 και οι υπερασπιστές του σκοτώθηκαν συμπεριλαμβανομένου και του διοικητή του 2/91 Λόχου υπολοχαγού Μαρούδη Χ. Στην συνέχεια καταλαμβάνει το σημείο στηρίγματος ύψ. 1079 στο αριστερό της γραμμής ανάσχεσης του υποτομέως, οι υπερασπιστές του, δύναμης μιας διμοιρίας,αντιμετωπίζοντας ολόκληρο γερμανικό τάγμα, υπέκυψαν μετά από σχεδόν τρίωρο αγώνα.Η περισσότερη δύναμη της διμοιρίας αυτής, συμπεριλαμβανόμενου και του Διμοιρίτου τέθηκε εκτός μάχης. Αυτό από της 0730, το αριστερό του υποτομέως είναι ακάλυπτο και οι γερμανοί κατέρχονται ανενόχλητοι πλέον προς Πλατανάκι, προχωρώντας διστακτικά και με περίσκεψη. Περί την 11:00 το επιτιθέμενο γερμανικό τάγμα έφτασε στο Καλοχώρι, που κατέλαβε, συλλαμβάνοντας εν τω μεταξύ 480 αιχμάλωτους.
Οι διασωθέντες στην ΚΓΑ του αριστερού 11/70 τάγματος του ταγματάρχη Γιακουμή Κ δυνάμεις,έχουν συγκεντρωθεί στο κέντρο αντιστάσεως ύψ. 1120. Είναι συνολικά δύο διμοιρίες, μια ομάδα τυφεκιοφόρων,τέσσερα πολυβόλα και δύο ολμούς και υφίστανται σφοδρό καταιγισμό πυροβολικού. Την 07:30 εχθρικό τμήμα κατορθώνει να θέσει πόδα στο αριστερό του κέντρου αντιστάσεως ,απωθείται όμως δι αντεπιθέσεως την 09:00.Από την στιγμή αυτή το ύψωμα 1120 βάλλεται αδιακόπως υπό του εχθρού ,οι υπερασπιστές του ολονέν ελαττούνται λόγω απωλειών. Ο μετά του υποτομέως σύνδεσμος έχει διακοπεί από της 08:00, όλοι οι απεσταλμένοι δρομείς προς αποκατάσταση αυτού τίθενται εκτός μάχης. Οι πυρκαγιές από τους βομβαρδισμούς κάνουν δύσκολη και την οπτική επαφή. Επανειλημμένες απόπειρες του εχθρού προς κατάληψη του υψώματος αποτυγχάνουν. Οι ηρωϊκοί υπερασπιστές του υψώματος κατορθώνουν να κρατήσουν τον εχθρό καθηλωμένο σε απόσταση 400-500 μέτρων από τις θέσεις τους
Το δεξιό 11/91 τάγμα του ταγματάρχη Καλλονά στυλ.είχε στη διάθεσή του από τις 07:00 τον μόνο εφεδρικό λόχο της μεραρχίας που όμως δεν κατόρθωσε να φτάσει στην γραμμή ανασχέσεως λόγω σφορδάς εχθρικής αντιδράσεως.Ο εχθρός μετά την κατάληψη της κορυφογραμμής,κατεχομένης υπό πέντε διμοιριών επί μετώπου εξ περίπου χιλιομέτρων,κατευθύνεται αφ ενός μεν προς το σημείο στηρίγματος Κετσίκ Καγιά,όπερ καταλαμβάνει κατόπιν συντόμου αλλά σκληρού αγώνος περί την 07:00 αφ ετέρου προς το σημείο στηρίγματος Κιζ Μπουνάρ, προ του οποίου καθηλούται. Παράλληλα οι γερμανοί επιτίθενται κατά του σημείου του στηρίγματος παλαιάς διμοιρίας,του κεντρικού σημείου του στηρίγματος του 11/91 τάγματος. Το καταλαμβάνουν την 10:30, κατόπιν απεγνωσμένης πάλης των υπερασπιστών του εναντίον των συντριπτικών δυνάμεων του εχθρού.
Η διοίκηση του Υποτομέως έλαβε γνώση της κατάστασης την 11:00, διατάσσει την σύμπτυξη των υπολειμμάτων του 11/91 τάγματος προς ύψ. 989, η οποία και πραγματοποιήθηκε περί την 14:00. Μετά μικρή αντίσταση και κατόπιν διεισδύσεως διά των βαθεών γραμμών γερμανικών τμημάτων απειλούνταν υπερκέρασιν,τα υπολείμματα αυτά συμπτύσσονται προς Άνω Πορόϊα.
Η διοίκηση της ΧVIII μεραρχίας διετέλει εν αγνοία των διαδραματιζόμενων στην περιοχή αυτή, λόγω διακοπής των τηλεφωνικών επικοινωνιών και της σιγής του ασύρματου που διέθετε ο υποτομεύς Ροδοπόλεως μέχρι της 12:05 καθ ην έλαβε ραδιογράφημα τούτου με ώρα αποστολής 11:15 διά του οποίου ο υποτομεύς ανέφερε: "Παλαιά Διμοιρία συμπτύσσεται, παραμένω θέσιν μου, διατάξατε". Η Μεραρχία, κατόπιν της αναφοράς αυτής, διέταξε δια του ασυρμάτου τον Υποτομέα όπως κρατήσει τας λοιπάς θέσεις του πάση θυσία και προσπαθήσει ανακατάληψιν των θέσεων Παλαιάς Διμοιρίας, ευρισκομένη πάντοτε εν άγνοια της πραγματικής καταστάσεως. Ολίγον βραδύτερον, την 13:40, ανησυχούσα, διέταξε το εις Ακριτοχώρι σταθμεύον I/81 τάγμα, όπερ αποτελούν την μόνην εφεδρείαν της Ομάδος Μεραρχιών, είχε τεθή εις την διάθεσιν της όπως συνδεθή μετά του Υποτομέως Ροδοπόλεως, παρακολoυθή τον αγώνα του και αναλόγως της εξελίξεως της καταστάσεως, καταλάβη εγκαίρως την τοποθεσίαν Ακριτοχώρι-Θρακικόν προς απαγόρευσιν διεισδύσεως του εχθρού προς Ανατολάς δια της κοιλάδος των Πορροϊων.
Ο Διοικητής του Υποτομέως αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της καταστάσεως και λαβών πληροφορίας ότι ο εχθρός κατήλθεν ήδη εις την κοιλάδα των Ποροίων και φοβούμενος κύκλωση των δυνάμεών του και μη δυνάμενος να επικοινωνήσει μετά των προϊσταμένων κλιμακίων του, έλαβε πρόωρον γνώσιν διαταγής της Μεραρχίας παραδοθείσης αυτώ προ της ενάρξεως της επιθέσεως και ήν έδει ίνα αποσφραγίση μόνον κατόπιν ειδικής διαταγής. Εκ της διαταγής ταύτης έλαβε γνώσιν ωρισμένων προθέσεων και οδηγιών περί συμπτύξεως προς την τοποθεσίαν Κρουσίων, κατόπιν δε τούτου, φανταζόμενος εκ της διακοπής της επικοινωνίας μετά της Μεραρχίας ότι αυτή είχε συμπτυχθεί, διέταξε περί την 14:00 την σύμπτυξιν των τμημάτων του προς την τοποθεσίαν ταύτην.
Ο Διοικητής του υποτομέως είχεν από τις 10:00 ήδη ώρας αποστείλει τα μεταγωγικά του και ένα ουλαμόν Πυροβολικό εξαντλήσαντα τα πυρομαχικά του, εις Θεοδώροβον.
Τα υπολείμματα του II/91 Τάγματος συνεπτύχθησαν υπό ισχυράν εχθρικήν πίεσιν προς Άνω Πορόια ένθα έφθασαν περί τις 19:30, εκείθεν δε υπό την κάλυψιν του σκότους, εκινήθησαν προς την τοποθεσίαν Κρουσίων. Το Τάγμα είχε 51 νεκρούς και περί τους 150 τραυματίας. Τα υπολείμματα του II/70 Τάγματος ήτοι τρεις διμοιρίαι και η Ο.Δ. αυτού εξηκολούθουν μαχόμενα επί του ύψ. 1120. Την 16:30, λαμβάνουν την διαταγήν συμπτύξεως καθ'όν χρόνον ευρίσκονται σχεδόν κυκλωμένα και η σύμπτυξης αυτών καθίσταται προβληματική. Και εδόθη μεν προφορική διαταγή συμπτύξεως υπό του διοικητού του τάγματος Ταγματάρχου Γιακουμή, τραυματισθέντος βαρέως την στιγμήν εκείνην, αυτή όμως δεν κατέστη δυνατόν να πραγματοποιηθεί και ούτω οι αμυνόμενοι παρέμειναν επί του υψ. 1120 των. Αι εις νεκρούς και τραυματίας απώλειαι του τάγματος όπερ είχε δύναμιν 700 περίπου ανδρών, ανήλθον εις το εν τρίτον της δυνάμεως.
Χαρακτηριστικόν της επιμόνου αντιστάσεως, είναι η δράσις του σκυροδέτου πολυβολείου Π9, το προσωπικόν του οποίου κυκλώθεν, ημύνθη μέχρι της 1930 αφού εξάντλησε τα εκ 33.000 φυσιγγίων πυρομαχικά του και τας χειροβομβίδας του. Υπό τας αυτάς συνθηκάς, το πολυβολείον Π8 ημύνθη μέχρι της 16:00,τόση δε ήτο η προξενηθείσα παρ' αυτού φθορά εις τους Γερμανούς, ώστε ο διοικητής του επιτιθεμένου τμήματος εξοργισθείς, διέταξε τον τυφεκισμόν του αρχηγού του πολυβολείου λοχίου Ίντζου Δημητρίου αφού πρώτον τον συνεχάρη δια την ανδρεία του.
Η Διοίκηση της Μεραρχίας λαβούσα την 14:30 παρ' αποσταλέντος υπ'αυτής συνδέσμου, μιαν γενικήν ιδέαν της καταστάσεως του αριστερού υποτομέως της, διέταξε το εις την διάθεσιν του τεθέν υπό της Ομάδας Μεραρχιών εφεδρικόν I/81 Τάγμα, όπως καταλάβη την εγκαρσίαν τοποθεσίαν Ακριτοχώρι-Θρακικόν προς κάλυψή του αριστερού της. Της 18:00 έλαβε δι ασυρμάτου αναφοράν του υποτομέως, άνευ ώρας εκδόσεως, ότι το αριστερόν τάγμα συνεκρατείτο επί του ύψ. 1120 και το δεξιόν επί του υψ 693 αμέσως Β.Α.. Άνω Ποροϊων και ότι ισχυρά εχθρικά τμήματα εισέδυσαν εις την χαράδραν Θεοδωρίτσι. Η αναφορά αυτή προφανώς είχε συνταχθή προ τις 14:00 καθ' ήν ο Υποτομεύς είχε διατάξει την σύμπτυξιν και δεν κατέστη δυνατόν να εξακριδωθή δια ποιούς λόγους περιήλθεν εις την Μεραρχίαν την 18:00. Από της στιγμής ταύτης διεκόπη οριστικώς πάς σύνδεσμος της Μεραρχίας μετά του Υποτομέως, τα υπολείμματα του οποίου έφθασαν περί την 19:00 εις την τοποθεσίαν Κρουσίων εν αταξία και περί τας πρωινάς ώρας συνεκεντρώθησαν εις Πανόραμα.
Συνεχίζεται...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1) Δ.Ι.Σ. ΑΓΩΝΕΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗΝ ΘΡΑΚΗΝ (1941) ΑΝΑΤΥΠΩΣΙΣ 1975
2) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΛΑΓΟΥ-ΠΛΑΤΩΝΑ ΠΕΡΑΡΗ Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ 6-10 Απριλίου 1941
3) ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ (ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΕΜΚΕΡΗΣ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου